Kruszyna pospolita (Rhamnus frangula) jest krzewem z rodziny szakłakowatych. Występuje ona praktycznie w całej Europie, północnej części Afryki, a także północno-zachodniej Azji. W Afryce dominuje w takich krajach jak Maroko, Algieria czy Tunezja. Na kontynencie amerykański jest gatunkiem zwleczonym i w większości przypadków uznawana za chwast.
W Polsce jest bardzo często spotykana. Rośnie ona w wilgotnych lasach i zaroślach na całym niżu i w dolnych partiach górskich. Krzewy można zobaczyć także w Bieszczadach i na Podhalu. W niektórych okolicach jest jednak bardzo przetrzebiona w wyniku nadmiernej eksploatacji, związku z tym w Polsce jest pod częściową ochroną gatunkową.
Kruszyna pospolita – ogólna charakterystyka
Kruszyna pospolita jest krzewem, który wyrasta nawet do pięciu metrów. Gałęzie są gładkie, nie kolczaste i silnie rozmnożone oraz ulistnione o szarobrunatnej barwie. Posiada również matową korę z licznymi jasnymi przetchlinkami. Liście są eliptyczne nawet składające się z 8 par nerwów bocznych. Kwiaty kruszyny mają kolor zielony a owoce postać soczystych pestek w kształcie grochu. Ponadto, owoce po dojrzeniu są koloru ciemnego, wręcz czarnego.
Kruszyna pospolita – surowiec i właściwości
W celach leczniczych kruszyna zbierana jest wczesną wiosną przed całkowitym rozwojem liści. Kora powinna posiadać 24 letnie gałązki, które zdejmuje się w odcinkach długości około 20 cm, i następnie suszy w suszarniach naturalnych w miejscach przewiewnych. Leczniczo działa kora kruszyna, czyli Cortex Frangulae. Jednakże, przed zastosowaniem powinna być przechowywana co najmniej rok. Ewentualnie nadaje się do spożycia po wysuszeniu, ale warunkiem jest jej ogrzanie w temperaturze 100°C przez około 2 godziny. Innym surowcem kruszyny są jej dojrzewające owoce w okresie września.
Tak zebrane suszy się w ogrzewanych suszarniach, na początku w niskiej temperaturze, a następnie dosusza w temperaturze około 60°C. W taki sposób otrzymuje się owoc kruszyny Fructus Frangulae.
Surowce kruszyny pospolitej posiadają wiele ważnych związków czynnych. Między innymi kora zawiera do 4% mieszaniny hydroksymetyloantrazwiązków, głównie w postaci glikozydowej. Ponadto, właściwości lecznicze posiadają palmidyny oraz antranolie i antronowy. . W owocach kruszyny znaleziono mieszaninę antrazwiązków, a wśród nich palmidynę B, dwuantron aloeemodyny, chryzofanol i aloeemodynę, cukry i sole mineralne.
Kruszyna pospolita – zakres działania
Kora i owoce kruszyny mają najwięcej właściwości leczniczych, ponieważ zawierają wiele pierwiastków. Związku z tym, śmiało można stwierdzić, że krzewy te działają pozytywnie na niektóre układy w organizmie człowieka. Przede wszystkim można wyróżnić:
- Właściwości pobudzające pobudzają perystaltykę jelita grubego – antrazwiązki zawarte w kruszynie drażnią ścianę jelita i powodują wzmożenie ruchów perystaltycznych, przekrwienie błony śluzowej w wyniku rozszerzenia naczyń włosowatych oraz zahamowanie wchłaniania wody przez ścianę jelit, co powoduje rozrzedzenie i zwiększenie objętości mas kałowych.
- Działanie przeczyszczające jelita pojawiające się po upływie nawet 12 godzin od zażycia danej dawki środka.
- Lekko pobudzające działanie na własności żółciopędne.
- Działanie rozkurczowe na drogi żółciowe.
- Zawarte w korze antrazwiązki pobudzają wydzielanie soków trawiennych i wpływają na lepsze przyswajanie pokarmów.
- Działanie toksyczne na pasożyty jelitowe, np. glisty i owsiki oraz bakteriobójcze.
Należy odpowiednio stosować dawkę surowca, ponieważ jego nadmierne zażywanie może spowodować działania niepożądane w postaci przekrwienia okrężnicy oraz narządów miednicy małej. Kora i owoc kruszyny pospolitej są niebezpieczne dla kobiet w ciąży.
Kruszyna pospolita – fundamentalne zastosowanie
Kora kruszyny pospolitej należy do grupy roślin, które w Polsce są najczęściej stosowane w przypadłościach przeczyszczających. Swój zakres działania odnajduje w przejściowych zaparciach, które powstały w wyniku przebytych chorób zakaźnych, zaburzeń neurologicznych lub długo trwającego unieruchomienia, a także z zaparciach nawykowych, wywołanych atonią jelita grubego.
Doskonałe efekty daje również w stanach skurczowych jelit oraz upośledzonym przyswajaniu pokarmów, powiązanym z niedostatecznym wydzielaniem soków trawiennych, zwłaszcza w jelicie cienkim na skutek niedoboru żółci. Co więcej, zalecana jest szczególnie osobom starszym, cierpiącym na zaburzenia trawienne i utrudnione przyswajanie składników pokarmowych, a także osobom otyłym z uszkodzeniami miąższu wątroby i zmniejszonym wydzielaniem żółci.
Uważa się, że działa ona przede wszystkim przeczyszczająco, żółciopędnie i regulująco na trawienie połączona razem z innymi ziołami leczniczymi. Schorzenia wątroby czy dróg żółciowych są natychmiastowo ujarzmiane przez preparaty zawierające surowiec z kruszyny pospolitej. Jej stosowanie zalecane jest również w celach uregulowania ścian naczyń krwionośnych oraz w dolegliwościach związanych z żylakami odbytu. Zdarza się, że mieszanka ziołowa w której skład wchodzi kruszyna, polecana jest osobom z miażdżycą.
Kruszyna pospolita – najczęściej spotykane przetwory
Jak w przypadku większości roślin leczniczych, z kruszyny pospolitej również tworzy się wszelkiego rodzaju preparaty. W tym przypadku mamy do czynienia z odwarem z kory oraz z odwarem z owoców. Istnieją również mieszanki ziołowe z różnym zastosowaniem.
Odwar z kory kruszyny
Środek, którego celem jest przeczyszczenie organizmu człowieka. By przygotować odwar należy 1/2 łyżki rozdrobnionej kory zalać 1 szklanką wody letniej. Następnie ogrzewać do stanu wrzenia i gotować powoli pod szczelnym przykryciem przez 15 minut. Kolejno, odstawić na czas 10 minut i dokładnie przecedzić. Ostatnią czynnością jest przepłukanie na sitku korę ostudzoną przegotowaną wodą i uzupełnienie odwary do pełnej szklanki taką samą wodą. Należy pić około połowę szklanki wieczorną porą.
Odwar z owoców kruszyny
Stosowany zazwyczaj w celu uregulowania czynności przewodu pokarmowego, zapobiegania zaparciom i zwiększenia ilość wydalanego moczu. By przygotować odwar należy 1/2 łyżki owoców zalać 1 szklanką zimnej wody. Następnie gotować pod przykryciem przez kwadrans. Po ostygnięciu przecedzić. Należy pić po 1-3 łyżki jako lek łagodnie przeczyszczający.
Zioła w leczeniu otyłości
Kora kruszyny wraz z innymi środkami takimi jak dieta, kinezyterapia czy balneoterapia stosowana jest w celu zapobiegnięciu dalszemu przyrostu na wadze pacjenta. Preparat przygotowuje się poprzez zmieszanie po 20 g kory kruszyny, liści mięty pieprzowej i kwiatów rumianku oraz po 10 g korzeni kozłka, liści melisy i ziela dziurawca. Taką mieszankę najlepiej wsypać do termosu i zalać wrzącą wodą. Następnie pozostawić na przeczekanie przez około dwie godziny. Kolejno pić 3 razy dziennie po 2/3 szklanki między posiłkami.
Kora pospolita jest bardzo dobrym środkiem dla osób, które walczą z problemami układu trawiennego. Zaleca jest przede wszystkim tym, których metabolizm wymaga wyregulowania. Swoje zadania realizuje także w sferze walki z otyłością.
