Kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum) jest wysokim drzewem z rodzaju dwuliściennych, z rodziny kasztanowcowatych. Jego uprawę rozpoczęto w Austrii, gdzie został sprowadzony z Konstantynopola w 1576 roku jednak do początku XIX wieku jego ojczyzny nie znano i zakładano, że pochodzi z Indii. Potem ustalono, że pochodzi z półwyspu Bałkańskiego; całkowicie udomowił się w Polsce i obsiewa się. Rozmnaża się go także z sadzonek. Jego inne nazwy to kasztanowiec pospolity, kasztanowiec biały, kasztan gorzki lub kasztan dziki. Dorasta do wysokości 25 metrów, ma bardzo gęstą, kopulastą koronę. Pora kwitnienia przypada na koniec kwietnia i maj, a owocowanie na koniec września i październik.
Białe kwiaty zebrane są w duże, wyprostowane, sztywne grona o długości nawet do 3 cm. Pączki są lepkie, duże, pękate. Płatki mają żółte lub czerwone plamki u nasady. Owoc dojrzewa w charakterystycznej zielonej, kolczatej torebce, która dojrzewając pęka trzema klapami. Jej przeciętna średnica to 6 cm. Zawiera jeden, rzadziej dwa lub trzy nasiona zwane kasztanami. Są one pięknie błyszczące, duże, ciemnobrązowe, okrągławe z szarą plamką. Liście ułożone naprzeciwlegle, kształtu dłoniastego, złożone są z 5-7 wydłużonych, odwrotnie jajowatych listków. Są dosyć spore, maja długość do 25 cm. Opadają na zimę, rosną na długiej gałązce, brzegi mają drobno piłkowane.
Kasztanowce to jedne z najpiękniejszych drzew ozdobnych. Rosną pospolicie zarówno w krajobrazie zurbanizowanym, jak i otwartym. Drzewo sadzone jest bardzo często w alejach i w parkach. Drewno kasztanowca zwyczajnego jest miękkie i lekkie, nie ma wiec większego znaczenia użytkowego, chociaż produkuje się z niego beczki na wino. Lubi stanowiska słoneczne lub częściowo zacienione, glebę żyzna, wilgotną, głęboka i przepuszczalną.
Kasztanowiec zwyczajny – zastosowanie
Jest roślina miododajną. Od dawien dawna był ceniony jako roślina lecznicza. Leczono nim kaszel i dychawicę u koni, co zapewne wpłynęło na powstanie nazwy gatunkowej ‘hippocastanum’, co po łacinie znaczy „koński kasztan”. Surowcem leczniczym jest kora i kwiat kasztanowca, a także liście i nasiona, pozyskuje się je ze stanowisk naturalnych. Stosowane są jako lek przeciwko gruzom krwawniczym, żylakom oraz lek o działaniu wykrztuśnym i przeciwbiegunkowym. Z kory pozyskiwany jest barwnik używany w przemyśle barwierskim.
Owoce mogą być wykorzystywane dzięki saponinom do wyrobu, roztworów myjących o charakterze mydła, gaśnic przeciwpożarowych i innych produktów. Z kolei zawartość skrobi pozwala wytwarzać z nich klej, a także czyni kasztany odżywczą paszą dla zwierząt, są skupowane przez kola łowieckie czy też służby leśne. W kosmetyce jest wysoko cenionym składnikiem kremów, szamponów.
Tradycyjnie świeże kasztany wkładane były do skrzyni na pościel w łóżku co miało pochłaniać złą energię i zapewnić zdrowy sen. Faktycznie jeden kasztan noszony w kieszeni pobudza siły witalne organizmu, niemniej jednak ich pole energetyczne jest wg. radiestetów tak wysokie, że nie należy przesadzić z ilością w kilogramach, gdyż mogą wywoływać przykre objawy, jak duszności, migreny czy rozdrażnienie. Stanowią od pokoleń wspaniałą zabawkę dla dzieci – któż nie robił w dzieciństwie ludzików i zwierzątek z kasztanów połączonych zapałkami. Równie wspaniałym relaksem na świeżym powietrzu dla młodszych i starszych jest zbieranie kasztanów jesienią na alejkach zasypanych kolorowymi liśćmi.
Kasztanowiec zwyczajny – właściwości lecznicze
Każda cześć rośliny jest użyteczna dla celów medycznych. Korę z młodych, zdrowych i gładkich gałązek zbiera się na wiosnę. Kwiaty zbiera się ścinając całe kwiatostany, a następnie przed suszeniem obrywa się z nich poszczególne kwiaty. Pora na to jest w maju i w czerwcu. Musimy je suszyć w cieniu, gdyż inaczej tracą swoją naturalną barwę. Z kolei kora może być suszona bezpośrednio na słońcu, zbieramy ją wiosną z drzew trzy- do pięcioletnich. W lipcu zrywa się niedojrzałe owoce, a liście w czasie kwitnienia. Zawsze należy zapewnić suszonemu surowcowi przewiew, aby nie zapleśniał. 1 kg suszu uzyskamy z 5 kg świeżych kwiatów i odpowiednio z 2,5 kg kory.
W korze znajdują się garbniki, eskulina, escyna. W kwtatach zaś flawonoidy: rutyna, asrtaglina, kwercetyna, izokwercetyna; glikozydy kumarynowe i fenolokwasy. Liście obfitują w saponiny trojterpenowe, flawonoidy, glikozydy kumarynowe fenolokwasy i witaminy. Nasiona obradzające obficie każdego roku zawierają ok 50% skrobi i do 25% saponin trójterpenowych.
Te ostatnie nadają im swoisty gorzki smak i znajdują zastosowanie w medycynie, zwłaszcza jako środki wykrztuśne, ale również jak wspomniano w przemyśle chemicznym i kosmetycznym. Prócz tego zawierają składniki te co liście i kwiaty oraz cukry i sterole. Wyciągi wodne i alkoholowe stosowane są żylakach, hemoroidach, miażdżycy, obrzękach, zakrzepach, wysiękach, wybroczynach. Jest doskonały we wszelkiego pochodzenia zaburzeniach krążenia krwi i limfy. Pomaga tez w zaburzeniach jelitowych.
Sposób użycia – kasztanowiec zwyczajny
- Odwar z kory: dwoma szklankami kory zalać łyżkę stołowa kory kasztanowca zwyczajnego i gotować przez 20 do 30 minut. Pic wg. wskazań leczniczych po pół szklanki 3 razy dziennie.
- Proszek kasztanowy: umyte kasztany upiec w piekarniku, następnie zmielić w młynku do kawy na drobny proszek. Zażywać w zatruciach pokarmowych i dolegliwościach jelitowych po ćwierć łyżeczki.
