Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea Liebel) jest obok dębu szypułkowego jednym z licznych gatunków drzew rosnących na polskich ziemiach. Większość ludzi myli go z jego rodzimymi odmianami związku z wieloma podobnymi aspektami łączących te gatunki. Oba rodzaje są do siebie bardzo podobne, ale ze względu na większą obecność dębu szypułkowego, odmiana bezszypułkowa jest często z nim mylona. Nic dziwnego, nie każdy posiada umiejętności przyrodnicze i potrafi odróżnić różne podklasy dębów. Jeżeli chcielibyśmy przedstawić w kilku zdaniach fundamentalne rozbieżności obu gatunków, to należy podkreślić, że:
- Dąb bezszypułkowy posiada ogólnie bardziej regularną budowę przy nieco mniejszych osiąganych rozmiarach i nieco mniejszej długości życia. Ponadto, regularność budowy dotyczy pokroju z prostym i widocznym zwykle do samego wierzchołka pniem, jak i cech związanych z poszczególnymi organami.
- Dąb szypułkowy posiada bardziej symetryczne liście, natomiast dąb bezszypułkowy posiada liście bardzo nieregularne i różnorodne.
- Dąb szypułkowy różni się długością szypułek żołędzi, ponieważ ten drugi nie posiada ich w ogóle, albo też bardzo krótkie i strzępiaste. Tym samym jego nazwa nie bierze się bez przyczyny – dąb bezszypułkowy.
Dąb bezszypułkowy – systematyka oraz występowanie
Dąb bezszypułkowy jest jednym z trzech rodzimych gatunków dębu występującego na terenie Polski. Wyróżnia się on przede wszystkim dużą zmiennością i nieregularną formą. Wywołane jest to krzyżowaniem się dębem szypułkowym i omszonym. Tego rodzaju dąb posiada między innymi odmianę powcinaną, zwaną profesjonalnie Insecata, która charakteryzuje się bardzo wąskimi bądź też nitkowanymi, głębokimi powycinanymi i biało obrzeżnymi liśćmi. Dla miłośników przyrody bardzo ważna jest wskazówka, która dotyczy odróżnienia tego gatunku od innych. Najbardziej widoczną różnicą jest wygląd żołędzi i liści.
Dąb bezszypułkowy występuję na terenie Polski. To drzewo, które pojawia się w klimacie umiarkowanych i występuję głównie w Europie. Niestety, tej odmiany nie znajdziemy na innych kontynentach ze względu na wysokie temperatury i zmienność klimatu. Dąb ten nie pojawia się w takich państwach jak Rosja, Ukraina czy Gruzja. W Polsce przebiega jego północno-wschodnia granica zasięgu. Oznacza to, że w takich regionach jak Kujawy, pomorze czy lubelskie bez problemu odnajdziemy jego okazy.
Jest rzadszy od dębu szypułkowego, przez którego jest często wypierany zwłaszcza na terenach nizinnych. Naturalne stanowiska sięgają do wysokości ok. 550 m n.p.m. Najwyższy okaz występuję w Gorcach, gdzie usadowił się na wysokości 750 m n.p.m. Jak już wspomniano, występuję głównie na nizinach – rejonach morskich, okolice jezior i skupisk rzek. Bardzo rzadko można go spotkać na pogórzu czy w górach. Swoje skupiska umiejscawia wśród innych drzew liściastych jak. kasztan, buk, grab. Od czasu do czasu może być zauważalny w czystych drzewostanach. Generalnie, gatunek ten nie potrzebuje jakiś specjalnych podłoży. Zadowala go zazwyczaj gleba słaba, piaszczysto-gliniana i lekko kwaśna. Co więcej, lubi światło, ale nie reaguje ostro na zaciemnienie. Preferuje ciepłe rejony, ale bez skrajności.
Dąb bezszypułkowy – długość życia, kształt korzeni i kwiatów
Dąb bezszypułkowy tak samo jak inne jego odmiany, jest bardzo długowiecznym drzewem liściastym pojawiającym się w Europie, w tym Polsce. W porównaniu z drzewem szypułkowym, żyje krócej. Zazwyczaj osiąga wiek 400-600 lat. Najstarszy dąb miał 800 lat. Jego tempo wzrostu nie należy do najszybszych. Jednak, na samym początku rośnie szybko i obficie. W Polsce najstarszy dąb podtypu bezszypułkowego znajduje się w województwie opolskim i liczy około 400 lat. Swoje zastosowanie znajduje jako cenne drzewo opałowe, ale zarówno w kontekście leśniczym i polnym. Nieczęsto sadzone jest w celu pozyskania go w celu upiększenia krajobrazu np. w parkach czy skwerach.
Pokrój korzeni okazuje się dość ciekawy. Ogólnie rzecz ujmując jest to okazałe drzewo liściaste, które posiada grube i proste, silnie widoczne korony. Oprócz tego korona drzewa pnie się regularnie i jest silnie ugałęziona. Przeciętne rozmiary to: wysokość 35 m a średnica 2 m. Obecnie najwyższy dąb bezszypułkowy występuję w Europie na terenie Niemiec, w rejonie Bawarii i mierzy ok. 45 metrów. Natomiast najgrubszy dąb rośnie w Królestwie Wielkiej Brytanii i mierzy 13 metrów. W kontekście Polski, najwyższy rośnie koło Turawy, natomiast najgrubszy w województwie łódzkim, jego obwód liczy około 6,5 metrów.
Dąb bezszypułkowy – dodatkowe informacje o pokroju:
- Gruby, prosty, regularny pień,
- Pień widoczny jest ku samemu wierzchołkowi,
- Pień rzadko bywa poskręcany, co różni dąb bezszypułkowy od szypułkowego,
- Korona określana jest jako szerokojajowata, silnie ugałęziona i rozłożysta,
- Korona bywa regularna związku z tym, że nie ma tutaj podziału na pień i konar,
- Konary drzewa są cienkie,
- Korzenie dębu umiejscawiają się głęboko związku z czym są odporne na złamania i przewrócenie.
W kontekście koloru kory i pędów można stwierdzić, że kora mieści się w skali szarej i brunatoszarawej. Młode pędy są cienkie, na początku jasno zielone, potem zmieniają się na brunatnoszare do szaropurpurowych. W kolejnych latach są nagie lub ze słabym woskowatym nalotem. Pąki skupione są na wierzchołkach młodych pędów, grube, jajowate, lekko zaostrzone, długości 6-8mm, z licznymi łuskami koloru jasnobrązowego do czerwonobrunatnego, ciemno obrzeżonymi i pokrytymi srebrnym meszkiem.
Dąb bezszypułkowy – charakterystyka liści i kwiatów:
Charakterystyka liści i kwiatów
Dąb bezszypułkowy – liście:
- Blaszkowate i pojedyncze,
- Blaszka pojawia się w zarysie odwrotnie jajowatym i eliptycznym,
- Blaszka posiada maksymalnie 16 cm długości,
- Klapy dębu są małe tępe, mniej głęboko wcięte niż u dębu szypułkowego,
- Nasada dość klinowata i lekko niesymetryczna, czasem w postaci serca, brak uszek,
- Górna blaszka jest ciemnizielona, naga,
- Dolna blaszka delikatna, owłosiona,
- Okres występowania to kwiecień do października,
- Rozwijają się przez 2 tygodnie od połowy kwietnia łącznie z kwiatami.
- Młode liście jaskrawozielone.
Dąb bezszypułkowy – kwiaty:
- Rozdzielnopłciowe,
- Rozmieszczone jednopiennie,
- Wiatropylne,
- W kontekście kwiatów męskich są usytuowane kotkowato na zeszłorocznych pędach,
- Kotki zwisające, luźne, żółtawe, bardzo drobne,
- W kontekście kwiatów żeńskich są usytuowane na wierzchołkach tegorocznych pędów,
- Bardzo krótkie, siedzące, szypułkowate
- Kwiaty drobne, mało widoczne, butelkowy kształt, z czerwonym znamię.
- Kwiaty zarówno żeńskie jak i męskie kwitną w okresie kwiecień-maj.
