Ipekakuana prawdziwa (Carapichea ipecacuanha) zwana powszechnie wymiotnicą, to roślina występująca a Ameryce Południowej oraz uprawiana w Indiach i na Półwyspie Malajskim. To roślina o grubych, ciemnozielonych liściach, białych kwiatach i czerwonych owocach. Jednakże surowcem leczniczym rośliny jest jej korzeń, zawierający alkaloidy izochinolinowe (emetyna, cefalina, psychotryna), saponiny, skrobię, glikozyd ipekozyd oraz związki żywicowe. Zastosowanie ipekakuany jest bardzo szerokie, jednak obecnie jej znaczenie medyczne jest niewielkie.
Ipekakuana prawdziwa – właściwości
Związki czynne ipekakuany prawdziwej, po podaniu doustnym działają drażniąco na błonę śluzową żołądka i w zależności od siły bodźca mogą wywołać odruch wymiotny lub jedynie odruch wykrztuśny. Małe dawki wyciągów z ipekakuany, zmniejszają lepkość wydzieliny, zwiększają produkcję śluzu w krtani oraz w oskrzelach, przywracając ruchy nabłonka rzęskowego i ułatwiając odkrztuszanie. Duże dawki wymiotnicy, w sposób skuteczny wywołują wymioty. W sposób leczniczy wykorzystuje się głównie właściwości wykrztuśne i wymiotne ipekakuany prawdziwej.
Poza tym ipekakuana prawdziwa działa skutecznie w przypadku czerwonki pełzakowej, zabija umiejscowioną w wątrobie motylicę oraz charakteryzuje się silnymi właściwościami przeciwbakteryjnymi. Działa niszcząco nie tylko na bakterie, ale również na wirusy i pierwotniaki.
Ipekakuana prawdziwa – działania uboczne
Pył pochodzący ze sproszkowanego korzenia może wywoływać skurcz krtani, kaszel oraz ataki astmy. Wyciągi w wysokich dawkach mogą działać drażniąco na żołądek, obniżać ciśnienie krwi, wywoływać niemiarowość serca, biegunkę, ogólne zmęczenie, osłabienie refleksu, a nawet zapaść. Podczas leczenia emetyną może wystąpić ślinotok, ogólne złe samopoczucie oraz trudność z przełykaniem.
Ipekakuana prawdziwa – zastosowanie
Ipekakuana prawdziwa zawiera alkaloid, emetynę o wyjątkowo gorzkim i drażniącym smaku. Alkaloid ten mający działanie wykrztuśne stosowany jest w przypadkach zapalenia dróg oddechowych, szczególnie we wczesnym stadium ostrego nieżytu oskrzeli. Stosowany jest również w zakażeniach przewlekłych oskrzeli. Pomocniczo stosowana przy suchym, męczącym kaszlu. Związki alkaloidowe zawarte w wymiotnicy, działają drażniąco na błonę śluzową żołądka, co w wyniku odruchu wywołuje odruch kaszlowy.
Alkaloid emetynę stosuje się w leczeniu pełzakowicy, głównie podskórnie lub w formie domięśniowej. Rzadko stosowany jest w kuracjach odwykowych, w tym również w alkoholizmie.
Ipekakuana prawdziwa może być stosowana pomocniczo w krztuścu oraz w pylicy. U starszych dzieci może być wykorzystywana przy zatruciach pokarmowych i innych, jako środek wymiotny.
Ipekakuana prawdziwa szerokie zastosowanie znajduje w homeopatii, gdzie wykorzystywana jest w przypadku kataru z kichaniem i zatkanym nosem, w przypadku kataru siennego, częstych oraz silnych krwawień z nosa i w przypadku zaniku powonienia.
Wykorzystuje się ipekakuanę przy leczeniu kaszlu różnego rodzaju: suchego, duszącego i ściskającego gardło, ze współistniejącymi nudnościami i wymiotami. Również w przypadku kaszlu typu krztuścowego z sinicą i kurczem nagłośni.
Leczenie rośliną stosowane jest również w zaburzeniach trawiennych, w ostrym lub przewlekłym nieżycie żołądka i jelit, z występującymi nudnościami i wymiotami, które nie przynoszą ulgi. W końcu homeopaci wykorzystują Ipekakuanę do leczenia żółtych, wodnistych, pienistych stolców, sfermentowanych i z domieszką krwi.
Ipekakuana prawdziwa – przeciwwskazania do stosowania
W przypadkach zatruć alkaliami, silnymi kwasami, produktami destylacji ropy naftowej i strychniną, nie wolno stosować ipekakuany do prowokowania wymiotów.
Przeciwwskazaniem do stosowania są również organiczne schorzenia wątroby, w tym zaawansowana marskość wątroby. Nie wolno wykorzystywać ipekakuany w żadnej postaci w przypadku ostrego nieżytu żołądka oraz choroby wrzodowej. Zakaz obejmuje również chorujących na serce i mające problemy z nerkami.
Szczególną ostrożność należy zachować w ciąży, w okresie miesiączkowania, w przypadku małych dzieci oraz u osób starszych. Uważać powinny również osoby z alergią.
Ipekakuana prawdziwa – sposób użycia
Ipekakuana prawdziwa może być podawana w formie wyciągu, naparu, nalewki, syropu, proszku oraz w formie wstrzyknięć. W podawaniu pozajelitowym główny alkaloid ipekakuany jest równie skuteczny, jak w formie wyciągów z surowca.
Korzeń wymiotnicy można kupić w sklepach internetowych, w postaci stałej lub sproszkowanej. Podczas proszkowania korzenia należy chronić oczy, usta i nos. Ze sproszkowanego korzenia można przygotować napar, jednak lepiej nie robić tego samemu z uwagi na możliwość przedawkowania i w konsekwencji zatrucia się.
Najbezpieczniej jest kupić gotowy syrop w aptece lub poprosić o sporządzenie nalewki według recepty lekarskiej. Pamiętać przy tym należy, że 1 gram nalewki zawiera 1 gram surowca, powyżej 2 gram wywołuje wymioty, a maksymalna dawka dzienna surowca nie powinna przekraczać 4 gram.
Zioła, mimo że słabiej działają od leków chemicznych, jednak przyjmowane w sposób nieprawidłowy lub niekontrolowany mogą być szkodliwe, a nawet trujące.
