Koper ogrodowy (Anethum graveolens) to jednoroczna roślina mająca zastosowanie w lecznictwie oraz w dietetyce. Dzięki swoim zaletom koper ogrodowy trafił również do kuchni, stając się warzywem, przyprawą i składnikiem kiszonek. W ziołolecznictwie wykorzystywane są głównie owoce, w kuchni i w przemyśle spożywczym głównie ziele. Ze względu na swoje właściwości koper ogrodowy ma szerokie zastosowanie, które warto znać i wykorzystywać.
Koper ogrodowy – skład
Surowcem leczniczym w przypadku kopru ogrodowego jest zarówno ziele, jak i nasiona. Posiadają one przyjemny smak i zapach, dzięki obecności olejków eterycznych. Olejki występują w większej ilości w nasionach, bowiem aż do 4%, nieco mniej, bo 1,5% znajduje się w pozostałych częściach rośliny.
Ziele zawiera kwas chlorogenowy, kwas nikotynowy, kwas foliowy, flawonoidy (rutynę, kwercetynę, izoramnetynę, kemferol). Nasiona kopru włoskiego zawierają 4% olejku eterycznego, w skład, którego wchodzi 50% d-karwonu, d-limonen, felandren i terpinen. Oprócz tego 18% oleju tłustego (kwasy tłuszczowe: oleinowy, petroselinowy, linolowy, palmitynowy), 15% związków białkowych, kwasy organiczne (kwas kawowy, chlorogenowy), flawonoidy (wicenina, kwercetyna, kemferol), związki kumarynowe (eskuletyna, umbeliferon, skopoletyna). Prócz tego cała roślina zawiera szereg witamin (prowitamina A, witaminy C, D, E, K, B1, B2, B6, B12, H, PP) oraz związków mineralnych (wapń, żelazo, fosfor)
Koper ogrodowy – właściwości
Nasiona kopru włoskiego działają na układ pokarmowy poprzez zmniejszenie napięcia mięśni gładkich jelit, w niewielkim stopniu przewodów żółciowych oraz zwieracza bańki wątrobowo-trzustkowej. Pobudzają również wydzielanie kwasu żołądkowego, a poprzez właściwości antybiotyczne hamują rozwój drobnoustrojów w jelitach. Olejki oraz związki kumarynowe zawarte w owocach kopru ogrodowego mają też wpływ na zmniejszenie napięcia w drogach moczowych, wpływając nieznacznie na ilość wydalanego moczu.
Przede wszystkim owoce kopru ogrodowego są znanym i powszechnym środkiem wiatropędnym i poprawiającym trawienie. Ze względu na brak skutków ubocznych mogą być stosowane już u najmłodszych dzieci.
Nasiona kopru ogrodowego wykazują też właściwości mlekopędne, dlatego picie naparów dobrze wpływa na wydzielanie mleka u kobiet karmiących, równocześnie znosząc ewentualne kolki u karmionych nim dzieci.
Wyciąg suchy z kopru ogrodowego ma silne działanie spazmolityczne, działające nie tylko na jelita, lecz również na naczynia wieńcowe serca. Działa lekko uspokajająco oraz obniża ciśnienie krwi. Koper ogrodowy wykazuje też działanie odkażające i dlatego w ziołolecznictwie wykorzystywany jest do okładów w owrzodzeniach i stanach zapalnych skóry.
Koper ogrodowy – zastosowanie
Koper ogrodowy znajduje zastosowanie jako środek przeciw wzdęciom u niemowląt i małych dzieci. Również jako środek wspomagający w przypadku zaburzeń trawiennych, z występującym bólem brzucha, zwiększoną ilością gazów, zmniejszonym apetytem, czkawką, odbijaniem, nudnościami i wymiotami.
U starszych osób stosowany jako środek rozkurczowy i zwiększający wydzielanie soku żołądkowego. Suchy wyciąg z kopru ogrodowego podaje się dorosłym w przewlekłym spastycznym zapaleniu jelit oraz w chorobie wieńcowej. Żucie nasion pomaga pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust. W postaci naparu pity przez kobiety karmiące wzmaga laktację. W ziołolecznictwie stosuje się koper ogrodowy jako środek regulujący pracę nerek oraz uśmierzający kaszel.
Koper ogrodowy z powodu swoich właściwości, zawartości witamin oraz niewątpliwych walorów smakowych i zapachowych, z powodzeniem znajduje też zastosowanie w kuchni, zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej. Spokojnie można go zamrażać oraz zasalać i w tej postaci używać do potraw w późniejszym terminie. Koper wykorzystywany jest do przyrządzania sosów, zup, dodawany jako przyprawa do mięs, jajek, ziemniaków czy farszów. Bez kopru ogrodowego nie obejdą się żadne kiszonki. Suszone owoce kopru ogrodowego mogą być traktowane, jako namiastka kawy.
Również przemysł spożywczy szeroko wykorzystuje koper ogrodowy, produkując z niego ekstrakty i olejki, na drodze destylacji parą wodną. W takiej formie wykorzystuje go później do aromatyzowania herbat, octów, likierów, konfitur i pieczywa.
Koper ogrodowy – sposób użycia
Koper ogrodowy jest równie skuteczny w postaci naparów, jak również w formie sproszkowanej. Nie powinno się go gotować, ponieważ wówczas traci aromat, dlatego lepsze są napary, niż odwary. Z kopru ogrodowego można też przygotowywać miody oraz nalewki.
Napar przygotowuje się, zalewając pół łyżeczki rozdrobnionych owoców kopru ogrodowego, szklanką wrzątku. Po przestudzeniu podaje się w zależności od wieku dziecka od 1 do 3 łyżek, bezpośrednio po jedzeniu, 3 razy dziennie.
Niemowlętom podaje się od pół do jednej łyżeczki naparu, bezpośrednio do butelki z mlekiem.
Dla dorosłych przygotowuje się napar z 1 łyżki owoców na szklankę wody. Przestudzony i przecedzony, pić 2-3 razy dziennie, po posiłkach w ilości połowy szklanki.
Suchy wyciąg z owoców kopru ogrodowego w postaci sproszkowanej lub tabletek, powinno się zażywać według potrzeb, od 3 do 5 razy dziennie, na pół godziny przed posiłkiem.
Nalewkę koperkową przygotowujemy, zalewając pół szklanki owoców, 400 ml wódki. Następnie odstawiamy na 14 dni w ciemne miejsce. Po tym czasie filtrujemy i spożywamy 3 do 4 razy dziennie po 2 łyżeczki.
