Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea), inaczej nazywany bluszczykiem ziemnym lub po prostu kurdybankiem – to wieloletnia roślina z rodziny wargowatych Lamiaceae, ceniona już w średniowieczu ze względu na swoje właściwości lecznicze. Bluszczyk kurdybanek polecany był m.in. przez jedną z najsłynniejszych uzdrowicielek tamtego czasu – Hildegardę z Bingen. Uzdrowicielka żyjącą i działającą w XII wieku, której przepisy do dzisiaj uznawane są za wzór naturalnego ziołolecznictwa.
Ślady używania kurdybanka odkryto w Biskupinie, był on bowiem używany na ziemiach słowiańskich jako przyprawa do zup, sosów oraz potraw mięsnych zamiast powszechnie stosowanego dziś tymianku. Dzisiaj kurdybanek odkrywany jest ponownie przez kucharzy, którzy chcą wracać do korzeni kuchni polskiej i bywają często pozytywnie zaskoczeni właściwościami smakowymi tego ziela.
Ciekawostką jest fakt, że lecznicze właściwości kurdybanka docenił m.in. król Jan III Sobieski. Polecił on zaopatrzyć w niego swoje wojska ruszające na wyprawę z odsieczą wiedeńską. Roślina ceniona była także przez syberyjskich szamanów.
Bluszczyk kurdybanek – środowisko naturalne
Warunkami, w których bluszczyk kurdybanek dobrze rośnie, są wilgotne, żyzne gleby na polach czy w zacienionych zaroślach w bezpośrednim towarzystwie innych roślin. Jest gatunkiem pospolitym na terenie Polski, występuje powszechnie w całej Europie, Azji, na Syberii oraz w Ameryce Północnej.
Bluszczyk kurdybanek jest niewysoką rośliną osiągającą wysokość raptem 10-20 centymetrów, z długimi rozłogami, sercowatymi lub nerkowatymi liśćmi oraz niebieskofioletowymi kwiatami. Kwiaty w sezonie kwitnienia dają efekt pięknych fioletowych dywanów na ziemi. Ze względu na swoją ekspansywność, rzadko występuje w domowych ogródkach przy roślinach ozdobnych lub użytkowych, bowiem łatwo się rozplenia i staje się uciążliwym chwastem.
Bluszczyk kurdybanek kwitnie dopiero od drugiego roku rozrostu, a kwiaty występują na nim od kwietnia do drugiej połowy czerwca. Zbiory kurdybanka polecane są wiosną oraz wczesnym latem, roślinę w postaci suszonej dostaniemy natomiast przez cały rok w sklepach ekologicznych i zielarskich.
Bluszczyk kurdybanek – substancje lecznicze
W bluszczyku kurdybanku znajdziemy śladowe ilości olejku eterycznego, cholinę, garbniki, substancję goryczkową, glechominę, żywicę saponiny, witaminę C, kwasy sole mineralne oraz prawdopodobnie alakaloidy. Co do występowania tych ostatnich, zdania są podzielone, ze względu jednak na działanie lecznicze kurdybanka, można przypuszczać, że zawiera on jeszcze więcej substancji niezbadanych dokładnie do dzisiaj.
Aby sporządzić z niego preparaty medyczne, zbiera się ziele kurdybanka (herba), czyli łodygi z kwiatami ścinane tam, gdzie zaczynają się zdrowe zielone liście. Kurdybanek można łatwo rozpoznać przez roztarcie go w palcach, kiedy ziele wydziela charakterystyczny zapach. Zebrane ziele suszy się w temperaturze nieprzekraczającej 40 stopni, ponieważ w wyższej istnieje niebezpieczeństwo ulotnienia się olejku eterycznego. Wysuszone ziele bluszczyka kurdybanka najlepiej przechowywać w szklanym słoju ze szczelnym zamknięciem, dzięki czemu zachowamy jego wyjątkowy zapach.
Bluszczyk kurdybanek – działanie i właściwości lecznicze
- poprawia przemianę materii
- oczyszcza organizm z toksyn – polecany jest więc szczególnie po okresie zimowym
- wzmacnia odporność organizmu
- regeneruje nerki i wątrobę
- pomocny przy schorzeniach dróg moczowych
- odtruwa organizm z ołowiu
- korzystnie wpływa na pracę serca
- tonizuje układ nerwowy
- łagodzi stres i wyczerpanie codziennymi obowiązkami
- napar oczyszcza drogi oddechowe, stosowany jest także przeciw napadom astmy
- zewnętrznie – działanie przeciwzapalne, ściągające i przeciwbakteryjne
Bluszczyk kurdybanek – sposoby podawania
Bluszczyk kurdybanek podawany może być najczęściej w postaci naparu – herbatki o pięknym, jasnożółtym kolorze, zalanej wrzątkiem i zaparzanej przez 10 minut, dosładzanej syropem z mniszka lekarskiego. Suszony kurdybanek doskonale sprawdzi się także w kuchni, podawany do zup, mięs, sosów czy twarożków.
Jako świeże zioło będzie pasował także jako przyprawa do domowych warzywnych past czy masła ziołowego, któremu nada ciekawy smak i aromat. Szczególnym powodzeniem kurdybanek cieszył się swego czasu w kuchni Karpat, gdzie jego liśćmi przyprawiane były rosoły i zupy ziemniaczane. Sporo wzmianek w literaturze, wskazuje na powszechność stosowania kurdybanku jeszcze w XIX wieku w tych rejonach, obok kminku, oraz uprawiania go w ogródkach przydomowych. Ponieważ kurdybanek zapylany jest prze owady, jest także rośliną miododajną, z której można uzyskać smaczny, jasnożółty miód.
Z kurdybanka można także sporządzić leczniczy syropek o działaniu wykrztuśnym i wzmacniającym z dodatkiem miodu, cukru oraz wanilii lub cytryny dla smaku przepuszczonych przez sokowirówkę. Dla osób walczących z łupieżem i osłabieniem włosów polecana jest nalewka z kurdybanka. Ściągająca skórę, zmniejszająca zmiany ropne oraz występowanie grzybów drożdżakowych na skórze. Dzięki temu można stosować ją także jako skuteczny i naturalny środek w walce z trądzikiem.
