Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus) to roślina wieloletnia, bardzo rozpowszechniona na całym świecie w strefie klimatu umiarkowanego. W Polsce można go spotkać praktycznie wszędzie – zarówno w przydomowych ogródkach, na łąkach jak i wysypiskach śmieci. Wiele osób traktuje tę roślinę jak trujący chwast, bo sok z niego jest trujący, ale w małych ilościach ma właściwości lecznicze. Roślina osiąga wysokość od 30 do 100 cm. Łodyga jest pusta wewnątrz, rozgałęzia się widlasto, na przekroju jest okrągła. Korzeń tworzy system korzeniowy typu palowego z grubym korzeniem głównym i licznymi bocznymi. Liście tej rośliny są gładkie, karbowane albo mają głębokie wcięcia. Górna powierzchnia blaszki liściowej jest ciemnozielona, dolna zaś szara. Glistnik kwitnie bardzo długo, praktycznie przez całe lato. Żółte drobne kwiaty skupione są w baldaszkowatych kwiatostanach.
Surowcem leczniczym jest ziele i korzeń. Ziele glistnika trzeba zbierać bezpośrednio przed i na początku kwitnienia, najlepiej w maju i czerwcu, bo potem traci właściwości lecznicze. Bezpośrednio po zebraniu roślinę trzeba wysuszyć w ciemnym przewiewnym miejscu. Korzenie również powinny być wysuszone po wcześniejszym umyciu.
Glistnik jaskółcze ziele – substancje lecznicze
Glistnik jaskółcze ziele zawiera spore ilości różnych alkaloidów. Jest ich ok. 20 rodzajów i są one zawarte głównie w soku mlecznym w postaci soli z kwasami organicznymi, takimi jak: jabłkowy czy cytrynowy. Alkaloidy decydują o większości właściwości leczniczych rośliny. Inne związki to: aminy biogenne, karoten, śluzy, olejek eteryczny, enzymy proteolityczne czy witamina C. Fenylokwasy takie jak: kw. kawowy czy ferulowy mają działanie przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe. Glistnik zawiera też glikogen, który jest jego materiałem zapasowym zamiast skrobi.
Glistnik jaskółcze ziele – działanie i właściwości lecznicze
Lecznicze działanie glistnika związane jest głównie z obecnymi w nim alkaloidami i metabolitami wtórnymi. Alkaloid sangwinaryna hamuje podziały mitotyczne komórek nowotworowych i dlatego wchodzi w skład leku o nazwie Ukrain, wykorzystywanego w leczeniu białaczki, raka piersi, prostaty, pęcherza moczowego, jelita grubego oraz trzustki.
Inne alkaloidy, a jest ich w glistniku około 20 rodzajów, hamują wzrost i rozwój bakterii, wirusów, grzybów oraz pierwotniaków. Wyciągi z glistnika wchodzą w skład leków hamujących rozwój wirusa HIV w organizmie człowieka. Stosowany wewnętrznie napar z glistnika działa żółciopędnie i żółciotwórczo, ale także rozkurczowo na mięśnie gładkie zwłaszcza układu pokarmowego, dróg żółciowych i układu moczowego. Dzięki temu może być wykorzystywany do łagodzenia stanów skurczowych powodujących kolkę jelitową, żółciową a nawet nerkową. Łagodzi też skurcze związane z cyklem menstruacyjnym.
Stosowany zewnętrznie w postaci wyciągów wcieranych w skórę wykazuje działanie przeciwzapalne i łagodzi ból związany np. z reumatyzmem. W medycynie ludowej od dawna pomarańczowy sok wyciekający po rozerwaniu pędu glistnika był wykorzystywany do usuwania brodawek i kurzajek. Okłady zawierające sok mleczny tej rośliny leczą grzybicę skóry, opryszczkę, gruźlicę skóry i przyśpieszają gojenie się trudnych ran.
Stosowanie glistnika w leczeniu wielu schorzeń powinno odbywać się pod nadzorem lekarza, bowiem jest to roślina trująca. Alkaloidy w niej zawarte w małych ilościach wykazują działanie lecznicze, w większych zaś działają toksycznie na wątrobę i mogą doprowadzić do zatrucia organizmu. Dzienna dawka suchego ziela nie może być większa niż 2-5 gramów.
Glistnik jaskółcze ziele – zastosowanie
Najprostszy sposób to wykorzystywanie soku mlecznego wyciekającego z przerwanego pędu tej rośliny bezpośrednio na brodawkę czy kurzajkę. Wywar z glistnika łagodzący stany skurczowe jelit i problemy z wątrobą, sporządza się zalewając pół łyżki suszonego ziela letnią wodą. Taką mieszankę trzeba zagotować dodając albo miętę, albo rumianek dla złagodzenia i poprawienia smaku. Po odcedzeniu należy pić 3 razy dziennie po łyżce.
Napar glistnikowy stosowany w chorobach wątroby i woreczka żółciowego sporządza się z 1 łyżki zmielonego ziela lub 1 łyżeczki zmielonych korzeni tej rośliny. Taką ilość ziela trzeba zalać szklanką wrzącej wody i odczekać 30 minut. Napar należy pić 2-3 razy dziennie po 50 ml. Do stosowania zewnętrznego wykorzystuje się macerat glistnikowy. Sporządza się go z 1 części świeżego ziela glistnika lub świeżych zmielonych korzeni tej rośliny, które trzeba zalać 3 częściami ciepłej wody i pozostawić na 5 godzin. Po tym czasie mieszankę trzeba przecedzić i wykorzystywać do okładów czy też przemywania skóry. Macerat można też stosować wewnętrznie w celu łagodzenia stanów skurczowych. W tym celu trzeba go pić 2-3 razy dziennie po 30 ml. W medycynie ludowej glistnik jest lekarstwem na chore oczy. W tym celu trzeba smarować powieki sokiem z delikatnie roztartej palcami osi liścia po jego wcześniejszym umyciu.
Ze względu na silnie działające związki zawarte w glistniku jaskółcze ziele, istnieją duże ograniczenia w jego stosowaniu. Nie powinny go stosować zarówno dzieci jak i kobiety w ciąży. Jest niewskazany dla osób z chorobą wrzodową żołądka, jego nieżytem, oraz z alergiami i jaskrą. Obecnie uważa się że lecznicze właściwości tej rośliny nie zawsze równoważą uszkodzenia komórek wątroby jakie mogą mieć miejsce przy dłuższym jego stosowaniu.
