Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea), zwana też borówką czerwoną, to roślina wieloletnia, należąca do rodziny wrzosowatych. Można ją znaleźć na całej półkuli północnej, najlepiej rośnie w umiarkowanej i chłodnej strefie. W Polsce należy do roślin pospolitych, równie dobrze czuje się na wyżynach jak i na nizinach, a także w górach. Występuje na podmokłych torfowiskach i wrzosowiskach. W lasach sosnowych i świerkowych. W niektórych rejonach naszego kraju zwana jest – gogodze.
Borówka brusznica – wygląd zewnętrzny
Borówka brusznica to pokładająca się krzewinka, może osiągnąć wysokość pomiędzy 15 a 25 cm. Gałązki, lekko omszone wyrastają gęstymi kępkami. Jej podziemne rozłogi są mocno rozgałęzione i zdrewniałe.
Liście borówki brusznicy mają kształt elipsy do odwrotnie jajowatych, o długości ok. 10 do 25 mm. Powierzchnia jest wyraźnie skórzasta, brzegi liści lekko podwinięte. Kolor ciemnozielony występuje na błyszczącej stronie wierzchniej warstwy liścia, natomiast na stronie spodniej jest sinawo-zielonkawy i zdecydowanie matowy. Na powierzchni występują też ciemne gruczołki. Liście mają krótkie ogonki.
Kwiaty tworzą grono na krótkich szypułkach. Najczęściej w kolorze białym o lekko różowawym odcieniu, czasem jasnoróżowe. Zbudowane są z: dzwonkowatej korony 4. płatkowej, błoniastego kielicha o 5 ząbkach, trójkątnych działkach. Wewnątrz 8 do 10 pręcików. Z kwiatu wystaje znamię.
Owoce borówki brusznicy zmieniają kolor z biało-kremowej na dojrzałą czerwień. Są bardzo trwałe za sprawą kwasu benzoesowego. O smaku gorzko-kwaskowatym.
Czas kwitnienia: od maja do lipca.
Borówka brusznica – surowiec zielarski
Jako surowiec zielarski wykorzystuje się liście borówki (Fructis Vitis – idaea) i owoce borówki (Folium Vitis – idaea). Zawierają glikozydy, arbutynę, metyloarbutynę, erykolinę oraz kwasy organiczne, garbniki katechinowe, antocyjany i witaminy z grupy B, oraz PP i C
Borówka brusznica – właściwości lecznicze
Preparaty ziołowe na bazie borówki brusznicy stosuje się w leczeniu bólu występującego przy skurczach pęcherza i podczas oddawania moczu. Wywary wykonane z liści borówki mają właściwości moczopędne i bakteriobójcze dla układu moczowego. Pomagają, chociaż w sposób minimalny zwiększyć objętość dobową wydalanego moczu. Towarzyszy temu wzrost stężenia wydalanych z organizmu człowieka jonów chloru i sodu oraz innych, zbędnych dla organizmu produktów przemiany materii. Te właściwości uczyniły ją powszechnie stosowaną podczas wszelkich dolegliwości i stanach zapalnych układu moczowego. Używa się ich również w leczeniu kamicy nerkowej.
Ponadto wyciągi z borówki brusznicy stosuje się w leczeniu wspomagającym jako lekarstwo na biegunki, wszelkie zaburzenia układu trawiennego, w tym wzdęcia oraz nieżyty żołądkowo-jelitowe. Wywary z borówki mają właściwości przeciwzapalne i wzmacniające dla małych i cienkich naczyń krwionośnych. Obniżają ciśnienie krwi. Wywary z liści borówki brusznicy dzięki swoim właściwościom ściągającym, stosuje się w leczeniu przewodu pokarmowego, pozytywnie działają na błony śluzowe. Liście zrywa się je jesienią, lub wczesną wiosną i suszy.
Preparaty na bazie borówki mają również zastosowanie w leczeniu niezbyt obfitych biegunek. W ziołolecznictwie wykorzystuje się również gałązki borówki, uważa się , że posiadają właściwości przeciwreumatyczne.
Borówka brusznica – działania niepożądane
Jak przy wielu preparatach, również roślinnych, działania niepożądane mogą wystąpić przy długotrwałym i nieprzerwanym stosowaniu. Występują wtedy objawy zatrucia hydrochinonem, takie jak: wymioty, skurcze i niedokrwistość hemolityczna oraz wyraźne stany pobudzenia. A występujące w odwarach garbniki mogą podrażniać żołądek, błony śluzowe i jednocześnie powodować zaparcia. Przy czym liście borówki brusznicy stosowane w mieszankach ziołowych są absolutnie bezpieczne.
Jak przygotować wywar z borówki brusznicy?
Preparaty z tej rośliny dostępne są w aptekach, sklepach zielarskich oraz sklepach ze zdrową żywnością. Można też wywar wykonać samodzielnie w warunkach domowych. Łyżkę liści borówki brusznicy zalewamy szklanką wrzątku i doprowadzamy do wrzenia na wolnym ogniu. Gotujemy przez 5 minut. Otrzymany płyn powinien odstać ok. 10 minut, następnie przecedzamy go. Pijemy 2 do 3 razy dziennie po 1/2 szklanki.
Borówka brusznica w kuchni
Borówka brusznica znalazła swoje zastosowanie przede wszystkim jako dodatek do dziczyzny w postaci dżemu czy galaretki. Podaje ją się w ten sposób na przykład w Polsce czy w Anglii. Tam właśnie miesza się ją z chrzanem, skórką pomarańczową oraz gruszkami. Można przygotowywać z niej konfitury, dżemy, galaretki i soki. Jej dość wytrawny smak, a jednocześnie słodki doskonale pasuje właśnie do dań z dziczyzny i ciemnych mięs.
Borówka ma też duże walory estetyczne. Ozdabia się nią stoły, naczynia i koszyki z okazji świąt wielkanocnych.
Ponieważ jest ogólnie dostępna, borówkę brusznicę można zbierać samodzielnie i przygotować z niej bądź preparaty lecznicze, bądź używać w kuchni, gdzie znajdzie z pewnością uznanie domowników, właśnie jako dodatek do mięs, i to na co dzień. Warto bowiem jeść ją możliwie często ze względu na walory smakowe i lecznicze.
