Wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris), to popularna, dziko rosnąca roślina, często pełni także funkcje ozdobne w ogrodach czy mieszkaniach. Pod koniec lata i na początku jesieni cieszy oczy miłośników przyrody. Znają go wszyscy, jest jednym z najbardziej charakterystycznych elementów „złotej polskiej jesieni”. Warto wiedzieć o tym, że wrzos to nie tylko piękna roślina, ma także znane od dawna właściwości lecznicze.
Wrzos zwyczajny – występowanie
Wrzos zwyczajny należy do rodziny wrzosowatych. To krzew, a właściwie półkrzew, osiągający wysokość około 20 cm. Rośnie w skupiskach, tworząc tak zwane wrzosowiska porastające duże połacie ziemi. Posiada łodygi rozgałęzione, a gałązki wrzosu są gęsto ulistnione. Jego liście mają kształt igiełkowy, są drobne, z dwoma „uszkami” przy nasadzie. Jesienią kwitnie, kwiaty wrzosu mają charakterystyczny różowo-fioletowy kolor, rosną w jednostronnych wielokwiatowych gronach na szczytach gałązek.
Wrzos zwyczajny początkowo występował w Europie i Azji, przywleczony został do Australii i Ameryki Północnej, obecnie występuje w większości rejonów świata. Pospolicie występuje przede wszystkim na półkuli północnej. W Polsce, wrzos zwyczajny, nazywany też wrzosem pospolitym spotkać można przede wszystkim na terenach nizinnych. Występuje w lasach sosnowych, brzozowych i dębowych. Lubi miejsca słoneczne i piaszczyste
Wrzos zwyczajny – zastosowanie w medycynie naturalnej
Kwiaty i ziele wrzosu, można stosować przy nieżytach i zapaleniach dróg moczowych. Doskonałe jest także w przypadku niektórych chorób nerek – sprawdza się w przypadku zapalenia miedniczek nerkowych. Ziele wrzosu polecane jest także w profilaktyce i leczeniu kamicy nerkowej. To jednak nie wszystkie możliwości zastosowania wrzosu jako rośliny leczniczej. Ziele wrzosu można stosować wewnętrznie w przypadku chorób reumatycznych, przy bezsenności, czy też w przypadku chorób wątroby. Napary z ziela wrzosu można również stosować zewnętrznie. Sprawdzają się w przypadku egzemy, przy trudno gojących się ranach czy w chorobach typu gościec.
Jak przygotować susz z kwiatów wrzosu zwyczajnego
Właściwości lecznicze wykazują kwiaty i górne partie krzewu wrzosu zwyczajnego. Najlepszą porą na zbiór surowca jest koniec sierpnia i początek wrześnie. Wtedy wrzos pospolity wchodzi w okres kwitnienia. Ścięte części roślin należy wysuszyć w zacienionym, przewiewnym miejscu. Po wysuszeniu kwiaty należy osmykiwać ręcznie i odsiać gałązki i zanieczyszczenia z pomocą sit. Właściwym surowcem zielarskim pozyskiwanym ze wrzosu są jego kwiaty.
Pamiętajmy, że na jakość ziół zbieranych samodzielnie wpływ ma nie tylko prawidłowe suszenie, ale przede wszystkim pochodzenie rośliny. Ważne, aby rosła w miejscu wolnym od zanieczyszczeń, z dala od dróg i aglomeracji miejskich.
Wrzos zwyczajny – właściwości kwiatów
Kwiat wrzosu posiadają wiele cennych składników, docenionych przez specjalistów od medycyny ludowej. Jest to cenne źródło garbników, których zawierają aż 7 %. Innym cennym elementem składowym kwiatów wrzosu zwyczajnego są flawonoidy: kwercetyna i mirycetyna. Wrzos zwyczajny jest także źródłem glikozydu fenolowego, kwasów organicznych, soli mineralnych bogatych w krzemionkę oraz związków polifenolowych.
Przetwory z kwiatów wrzosu stosuje się w celu zwiększenia ilości wydalanego moczu. Wykazują działanie rozkurczowe i przeciwbakteryjne. Garbniki znajdujące się w suszu z kwiatów wrzosu uniemożliwiają rozwój flory bakteryjnej znajdującej się w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu w pewnym stopniu zmniejszają stan zapalny. Wrzos zwyczajny wpływa także na wzrost wydzielania soku żołądkowego, poprawia procesy trawienne, dodatkowo wzmaga apetyt. Przetwory z kwiatów wrzosu, stosowane z umiarem, w zalecanych dawkach nie wykazują działań ubocznych.
Preparaty i przetwory z kwiatów wrzosu polecane są osobom cierpiącym na stany zapalne przewodu moczowego. Pomocniczo także można włączyć je przy terapii kamicy nerkowej. Napary z kwiatów wrzosu zwyczajnego, stosuje się także w problemach z układem pokarmowym, jak nieżyt żołądka, biegunki i brak łaknienia.
Zielarskie receptury z użyciem wrzosu zwyczajnego
Susz w kwiatów wrzosu wykorzystuje się w zielarstwie przede wszystkim w postaci naparów. Często także łączy się wrzos z innymi surowcami, wzmacniając skuteczność medykamentu.
Napar z kwiatów wrzosu zwyczajnego przygotowuje się z użyciem około 1.5 łyżki kwiatów na dwie szklanki gorącej wody. Proces parzenia powinien się odbywać w szczelnym, nieprzepuszczającym światła pojemniku, na przykład w termosie. Po zalaniu suszu wodą naczynie należy zakręcić i odstawić na godzinę. Standardowe dawkowanie to pół szklanki od dwóch do czterech razy dziennie. Działa moczopędnie i odkaża drogi moczowe. W celu poprawy apetytu należy pić napar z kwiatów wrzosu na pół godziny przed posiłkiem.
W kamicy nerkowej kwiat wrzosu zwyczajnego łączy się często z wiązówką i rdestem ptasim. Z kolei przy zakażeniu dróg moczowych z kwiatem nagietka i kasztanowca. Jeśli chcemy zwiększyć skuteczność naparu i jego działanie moczopędne wrzos zwyczajny wzbogaca się o suszone kwiaty bławatka, wiązówki i liście brzozy.
Pamiętajmy, że zioła mają w sobie ogromną moc. Prawidłowo stosowane są w stanie pomóc skuteczniej niż tradycyjne leki. W przypadku poważnych schorzeń zawsze należy pamiętać o konsultacji z lekarzem.
