Mięśnie dna miednicy zazwyczaj nie przychodzą nam do głowy, kiedy postanawiamy zadbać o swoją kondycję fizyczną. Są często zapomniane i przez to zaniedbywane, a to niesłusznie, gdyż ich rola jest bardzo istotna. Szczególnie u kobiet, które rodziły bądź mają to w planach przyczyniają się do utrzymania zdrowia oraz komfortu życia. Warto ćwiczyć je regularnie, a odwdzięczą się nam brakiem uciążliwych dysfunkcji. Poznajmy bliżej ich działanie i znaczenie dla funkcjonowania organizmu.
Mięśnie dna miednicy – szczypta anatomii
Można spotkać się z różnym nazewnictwem mięśni w zależności od autora, ale ich budowa i funkcja są jasne. Dno miednicy mniejszej zamyka otwór dolny miednicy, zwany również przez położników płaszczyzną wychodu. Płaszczyzna ta nie jest płaska, lecz składa się właściwie z dwóch płaszczyzn ustawionych względem siebie pod kątem. Aby lepiej to sobie wyobrazić przyjmijmy postawę stojącą – w niej nasze guzy kulszowe są najniższymi punktami płaszczyzny wychodu. Jeżeli połączymy je linią prostą to podzielimy płaszczyznę wychodu na dwa trójkąty złączone podstawami. Wierzchołkiem trójkąta przedniego będzie brzeg spojenia łonowego, a wierzchołkiem trójkąta tylnego – kość guziczna.
Mięśnie zamykające wraz z powięziami otwór dolny miednicy mniejszej nazywają się przeponą miednicy. Wspomniany wyżej trójkąt przedni jest ponadto zasłonięty od zewnątrz przez przeponę moczowo-płciową. W ten sposób mięśnie dna miednicy układają się w dwie warstwy. Żadna z nich samodzielnie nie tworzy dna miednicy, uzupełniają się one wzajemnie, dzięki czemu miednica jest niemal całkowicie zamknięta od dołu. Mają one również pewną możliwość przesuwania się względem siebie.
Przeponę miednicy tworzą:
- Parzysty dźwigacz odbytu
- Mięsień guziczny
Mięśnie te łączą się ze sobą pozostawiając tylko szczelinę, przez którą przechodzi odbytnica i cewka moczowa, a u kobiet także pochwa. Szczelina ta nosi nazwę wrót dźwigaczy i jest miejscem zmniejszonej oporności w obrębie dna miednicy. Przy osłabieniu mięśni właśnie tędy może dochodzić do wypadania trzew.
- Przepona moczowo – płciowa jest dość silną płyta mięśniową, ma grubość około centymetra. Pokrywa ona i wzmacnia przeponę miednicy w części przedniej i jest dodatkowym zabezpieczeniem wrót dźwigaczy. Zbudowana jest z mięśni poprzecznie prążkowanych, niekiedy z pewna ilością włókien gładkich. Tworzą ją:
- Mięsień poprzeczny głęboki krocza
- Zwieracz cewki moczowej
- Nad nimi leżą mięśnie powierzchowne krocza również budujące te struktury:
- Poprzeczny powierzchowny krocza
- Kulszowo-jamisty
- Opuszkowo-gąbczasty
Rola mięśni miednicy mniejszej
Ich głównym zadaniem jest podtrzymywanie narządów jamy brzusznej, która sięga aż do miednicy mniejszej. Ta warstwa mięśni ograniczające ujście miednicy powinna być silna i odporna, by udźwignąć ciężar trzew. Na co dzień wydaje nam się to oczywiste, jednak w zgodzie z grawitacją zawartość naszej jamy brzusznej wywiera spory nacisk na dno miednicy. Silne mięśnie dna miednicy utrzymują narządy w odpowiednim położeniu co przekłada się na ich prawidłowe funkcjonowanie. O tym jak bardzo są nam potrzebne przekonujemy się najczęściej dopiero w przypadku ich dysfunkcji i wtedy żałujemy, że zawczasu nie zatroszczyliśmy się o ich kondycję.
Poza podtrzymywaniem inna rolą mięśni dna miednicy jest tworzenie tzw. tłoczni brzusznej, wytwarzającej ciśnienie śródbrzuszne. Zwiększa się ono gwałtownie przy kaszlu, kichaniu, wymiotach, parciu na stolec i mocz. Mięśnie zamykające otwór dolny miednicy muszą temu naciskowi sprostać, jednocześnie otwory dla dróg moczowo-płciowych i odbytnicy muszą pozostać drożne. W związku z tym powstaje niebezpieczeństwo wytworzenia się przepuklin w miejscach, w których dno miednicy jest cieńsze, osłabione i mniej odporne; może dojść do wypadnięcia poszczególnych narządów wewnętrznych – dotyczy to zwłaszcza narządów miednicy mniejszej u kobiet. Innymi problemami słabych mięśni dna miednicy jest wysiłkowe nietrzymanie moczu oraz pogorszenie się jakości życia seksualnego.
Mięśnie dna miednicy – zadanie
Szczególne zadania mięśnie dna miednicy mają podczas porodu. Rozciągnięte i odpowiednio odkształcone przez główkę płodu warstwy mięśni i powięzi zostają nie tylko rozsunięte na boki, ale jak gdyby rozwarstwione i rozciągnięte również do dołu na zewnątrz miednicy, stanowiąc przedłużenie kostnego kanału rodnego. Płaskie płyty mięśniowe zsuwają się z siebie i zostają odchylone na zewnątrz. Przez cały czas porodu są one obciążone od strony wewnętrznej. Są one przystosowane do takich obciążeń, ale jeśli tkanki miękkie dna miednicy rozszerzają się zbyt prędko może dojść do ich pęknięcia. Mówimy wtedy o pęknięciu krocza:
- I stopnia – dochodzi do uszkodzenia tylnej ściany pochwy i ewentualnie skóry
- II stopnia – przerwane są również mięśnie krocza, ale bez uszkodzenia zwieracza zewnętrznego odbytu
- III stopnia – najbardziej rozlegle przerwanie krocza aż do odbytu, z uszkodzeniem błony śluzowej odbytnicy
Dla przywrócenia czynności mięśni dna miednicy konieczne jest ich staranne, wielowarstwowe zszycie, gdyż bez tego zabiegu części te goja się nieprawidłowo z wytworzeniem dużych blizn. Po porodzie mięśnie dna miednicy wracają do normalnego układu w ciągu kilku godzin. O tym, że przekształcają się one z powrotem z szerokiej cewy w przeponę świadczy poziom dna macicy. Podczas gdy bezpośrednio po porodzie dno leży sporo poniżej pępka, to po kilkunastu godzinach podnosi się do jego wysokości.
