Nadmierne owłosienie jako jednostka chorobowa nosi medyczną nazwę hirsutyzm. Dotyczy zwłaszcza kobiet, bo przecież mocne owłosienie u mężczyzn jest uznawane co najwyżej za jeszcze większą oznakę męskości. Nadmierne owłosienie może być więc u kobiet typu konstytucjonalnego lub typu męskiego.
- Typ męski – mówimy o nim wtedy, gdy u kobiety, podobnie jak u mężczyzny, mocne włosy rosną na twarzy, tułowiu i kończynach. Ma podłoże hormonalne.
- Typ konstytucjonalny – w nim nadmierne owłosienie nie stanowi problemu medycznego. Zależy ono od cech konstytucjonalnych, czyli osobniczych poszczególnych ludzi – czasem wiążą się one z wiekiem, czasem z genetycznym dziedzictwem rasowym czy etnicznym.
Chociaż człowiek wydaje się być pozbawiony owłosienia skóry, w rzeczywistości posiada tyle samo torebek włosowych co małpy, w większości wyrasta z nich jednak jedynie cieniutki i niezabarwiony meszek. W okresie pokwitania niektóre z tych niemal niewidocznych włosków pod wpływem testosteronu, męskiego hormonu płciowego stymulującego ich wzrost, zmieniają się w bardziej szorstkie, zabarwione owłosienie. Mężczyźni produkują więcej testosteronu niż kobiety, toteż w warunkach normalnych mają bardziej widoczne owłosienie na twarzy i ciele.
Nadmierne owłosienie – przyczyny
Na ogół po menopauzie na twarzach kobiet pojawia się większa liczba włosków i jest to zjawisko normalne. Jednak nagłe pojawienie się nadmiernego owłosienia u młodej kobiety może wskazywać na brak równowagi hormonów płciowych, zwłaszcza jeśli towarzyszą temu inne objawy wirylizacji, czyli podwyższenia poziomu męskich hormonów płciowych u kobiet. Należą do nich obniżenie się głosu i wzrost masy mięśniowej. Przyczyną hirsutyzmu typu męskiego może być porfiria – choroba dziedziczna, której objawem jest nadwrażliwość na światło, guzy jajników lub guzy nadnerczy. Jeśli nie udaje się znaleźć przyczyny hirsutyzmu, to mówi się wówczas o tzw. hirsutyzmie idiopatycznym.
U obu płci nadmierne owłosienie może wystąpić na skutek stosowania takich leków, jak prednizon i inne kortykosteroidy, fenytoina, leki przeciwdrgawkowe oraz minoksydyl – lek obniżający ciśnienie krwi.
Przyczynami zaburzeń hormonalnych wywołujących nadmierne owłosienie mogą być również choroby tarczycy, torbiele jajników oraz guzy przysadki mózgowej.
Badania diagnostyczne przy nadmiernym owłosieniu
Po ogólnym badaniu lekarskim, które może wykazać rozległość i typ hirsutyzmu oraz inne cechy maskulinizacji, powinno się wykonać badania specjalistyczne, aby wykluczyć dzięki nim stany chorobowe leżące u jego podłoża. Konieczne jest badanie ginekologiczne, w tym również cytologia. Umożliwia ono wykrycie guzów jajników, a wygląd komórek w wymazach z pochwy i szyjki macicy może świadczyć o nieprawidłowej syntezie żeńskich hormonów płciowych. Badania moczu i krwi umożliwiają ocenę stężenia hormonów, zwłaszcza testosteronu.
Jeżeli zaistnieje podejrzenie obecności guza hormonalnie czynnego wykonuje się ultrasonografię oraz tomografie komputerową. W grę wchodzi też badanie laparoskopowe jajników. Bardzo ważne jest ustalenie czy występujący hirsutyzm jest związany z obecnością nowotworu.
Leczenie nadmiernego owłosienia
Jeżeli mamy do czynienia z hirsutyzmem konstytucjonalnym, żadne leczenie nie jest konieczne. Pozostaje to kwestią kosmetyki i estetyki. Leczenie hirsutyzmu typu męskiego zależy od wywołującej go przyczyny. Jeżeli jest nią nadmierne wytwarzanie testosteronu, w celu zahamowania podaje się spironolankton. W przypadku guzów hormonalnie czynnych konieczne jest leczenie chirurgiczne.
Usunięcie przyczyny hirsutyzmu zatrzymuje przekształcenie meszku we włosy, ale nie eliminuje włosów już istniejących, dlatego te muszą być usunięte metodami fizycznymi. Oczywiście w każdej postaci hirsutyzmu do dyspozycji pozostaje wiele sposobów usuwania lub rozjaśniania niechcianego owłosienia.
- Elektroliza – to jedyna metoda trwałego usuwania owłosienia. Ta czasochłonna procedura wymaga wykonania przez specjalistę, gdyż każdy pojedynczy włos jest usuwany przez wprowadzenie cieniusieńkiej sondy do jego torebki, a przechodzący przez sondę prąd o niskim napięciu niszczy korzeń włoska.
- Odbarwianie – stosowanie tej metody u osób z nadmiernym owłosieniem sprawia, że włosy są mniej widoczne. Można do tego celu używać gotowych produktów znajdujących się w sprzedaży lub samemu przygotować mieszankę wg. następującego przepisu: ok. 60 ml 6% wody utlenionej, 10 kropli amoniaku oraz taką ilość sody, by uzyskać konsystencję pasty. Najpierw należy ją wypróbować na skórze wewnętrznej powierzchni nadgarstka, by sprawdzić, czy nie występuje reakcja alergiczna.
- Depilowanie przy pomocy środków chemicznych, wyrywanie mechaniczne, golenie lub usuwanie woskiem to kolejne powszechnie stosowane metody na pozbycie się zbędnych włosów. Każda z nich ma swoje wady i zalety, nie wpływa jednak bezpośrednio na zdrowie, może poza miejscowym podrażnieniem skóry.
Leczenie dietą – jeżeli z brakiem równowagi hormonalnej wywołującej hirsutyzm związana jest otyłość, wskazana jest konsultacja z dietetykiem i opracowanie skutecznego, długoterminowego planu w celu zmniejszenia masy ciała.
