Choroby jąder – niezłośliwe i złośliwe choroby jąder

Choroby jąder uderzają w symboliczny atrybut męskości. Jądra są źródłem gamet męskich – plemników, ale też funkcjonują jako narząd dokrewny, produkując męskie hormony płciowe. W okresie rozwoju może dojść do niezstąpienia jądra do moszny, co pociąga za sobą uszkodzenie jego funkcji. Jądro i najądrze mogą być zajęte przez choroby zakaźne i zapalne.

Choroby jąder, które powodują jego zniszczenie są przyczyną niepłodności, zaburzeń hormonalnych albo jednego i drugiego. Do najgroźniejszych schorzeń męskiego układu płciowego, choć na szczęście rzadziej występujących, należą nowotwory jądra. Wiele z nich rozwija się w pierwszych czterech dekadach życia.

Niezłośliwe choroby jąder

• Zaburzenia zstępowania jądra – powodują wnętrostwo i zwiększają ryzyko wystąpienia raka. Około 7. miesiąca ciąży jądra zstępują przez pierścień pachwinowy i przemieszczają się do moszny, prowadzone przez jądrowód. Czasami dochodzi do zaburzeń tej migracji i jądro zatrzymuje się gdzieś na swojej drodze – najczęściej w pierścieniu albo w kanale pachwinowym. Temperatura w tych miejscach jest zbyt wysoka dla prawidłowego rozwoju komórek płciowych i jądro pozostaje małe i niewykształcone. W niezstąpionym jądrze nie powstają zdolne do zapłodnienia, zdrowe plemniki. Przez wczesny zabieg chirurgiczny (orchidopeksję) można sprowadzić jądra do moszny i przynajmniej częściowo przywrócić ich prawidłową czynność. Skorygowanie wnętrostwa jest istotne również ze względu na wysokie ryzyko rozwoju raka.
• Infekcyjne choroby jąder – zapalenie jądra często wiąże się z zakażeniem szerzącym się poprzez najądrze, co powoduje zapalenie obu narządów. Do najważniejszych zakażeń należą:
  • Ostre bakteryjne zapalenia jądra i najądrza – ostre infekcje są zwykle spowodowane przez gonokoki i chlamydie (przenoszone drogą płciową) lub pałeczki bakteryjne gramujemne jak np. Escherichia coli. Zakażenie rozprzestrzenia się z dolnych dróg moczowych. Jądro i najądrze są bardzo tkliwe i powiększone. W badaniu histologicznym widać rozległy naciek z granulocytów obojętnochłonnych, a później limfocytów i komórek plazmatycznych, obejmujący kanaliki nasienne i tkankę śródmiąższową, wyraźny obrzęk zrębu i często ogniska wylewów krwawych. Leczenie antybiotykami powoduje cofanie się zmian, lecz bliznowacenie kanalików nasiennych i najądrza może prowadzić do niepłodności.
  • Wirusowe zapalenie jądra – zwykle jest powikłaniem zakażenia wirusem świnki po okresie dojrzewania. Choroba jest najczęściej jednostronna i objawia się powiększeniem i tkliwością jądra. Naciek zapalny składa się głownie z limfocytów i komórek plazmatycznych. W małym procencie przypadków obustronna choroba po okresie dojrzewania może spowodować upośledzenie płodności.
  • Gruźlicze zapalenie jądra i najądrza – może być spowodowane rozsiewem prątków przez krew w czasie aktywnej gruźlicy płuc albo wynikiem szerzenia się infekcji z nerek i dolnych dróg moczowych. Bakterie przetrwałe w izolacji w najądrzu, powodują powoli postępujące serowacenie, trwające latami, często długo po wyleczeniu zmian gruźliczych w płucach.
  • Ziarniakowate zapalenie jądra – jest chorobą jąder o nieznanej etiologii. Stwierdza się w niej naciek zapalny z histocytów i komórek olbrzymich oraz niszczenie kanalików nasiennych. Sporadycznie w kile trzeciorzędowej jądro jest zajęte chorobą i tworzą się w nim kilaki.

Choroby jąder

• Skręt powrózka nasiennego – spotykany jest głownie u dzieci i w okresie dojrzewania, gdy jądro wykonuje obrót na swojej szypule. Prowadzi to do zahamowania odpływu krwi żylnej. Krew nadal dopływa do jądra, ale mechanicznie zablokowany powrót żylny powoduje zawał krwotoczny jądra. Skręcone jądro jest nabrzmiałe i bolesne, we wczesnym okresie choroby symptomy mogą być mylone z jego zapaleniem. W stadium zaawansowanym powiększone jądro staje się prawie czarne z powodu zastoju krwi i trzeba je usunąć. Zapobiega temu wczesne rozpoznanie i szybka pomoc chirurgiczna.
• Torbiel nasienna najądrza – jest to torbielowate poszerzenie głowy najądrza. Ma zwykle cienkie, przejrzyste ścianki i zawiera wodnisty lub mleczy płyn z obecnymi w nim plemnikami.
• Żylaki powrózka nasiennego – polegają na poszerzeniu żylnego splotu wiciowatego i powodują powiększenie się moszny.
• Łagodne nowotwory tkanek towarzyszących – pojawiają się najczęściej w obrębie powrózka nasiennego. Najwięcej z nich to tłuszczaki, a następnie włókniaki.
• Ziarniak plemnikowy – jest to bolesny guzek umiejscowiony zazwyczaj w pobliżu nasieniowodu, ewentualnie w okolicy głowy najądrza. Ziarniaki te są często spotykane w miejscu operacyjnego przecięcia nasieniowodu.
• Mięsaki okolicy jądra – to raczej rzadkie zmiany nowotworowe, najczęściej w postaci mieśniakomięsaków prążkowokomórkowych i gładkokomorkowych. Rozwijają się głownie w dzieciństwie z tkanek miękkich.
• Adenomatoid tumour – to biały, wyraźny guzek łagodny w najądrzu lub obok niego. Pojawia się najczęściej u mężczyzn w średnim wieku.
• Zapalenie dróg wyprowadzających nasienie – może być powikłaniem zakażenia dróg moczowych albo rozwinąć się w przebiegu rzeżączki.
• Wodniak jądra – jest najczęstszą przyczyną powiększenia moszny. Powstaje w wyniku nagromadzenia się płynu pod osłonką pochwową jądra. Może być spowodowany wadami wrodzonymi jądra lub późniejszymi zmianami zapalnymi. Łagodny rozrost komórek międzybłonka wyścielającego osłonkę pochwową może przerodzić się we wspomniany Adenomatoid tumour. Rzadko w obrębie osłonki pochwowej może się rozwinąć złośliwy międzybłoniak.

Złośliwe choroby jąder

90-95% wszystkich złośliwych nowotworów jądra stanowią guzy rozwijające się z komórek płciowych w kanalikach nasiennych. W zależności od typu różnicowania mają one różne nazwy np. nasieniak, potworniak, nabłoniak, rak zarodkowy. Jedną z najbardziej złośliwych chorób jąder jest rak zwany yolk-sac tumour – szybko daje przerzuty i ma najgorsze rokowania.