Gruźlica moczowo-płciowa, inaczej nazywana również urogenitalną, należy do chorób występujących rzadko, a jej początkowe objawy, jak gorączka i ogólne osłabienie, nie charakteryzują się niczym szczególnym. Dopiero z czasem mogą pojawić się dolegliwości ze strony układu moczowego w postaci częstego i bolesnego oddawania moczu, krwiomoczu, czy ostrego bólu w okolicy lędźwiowej kręgosłupa. Na gruźlice tego typu chorują zazwyczaj osoby po 45 roku życia, a przypadki zachorowań u dzieci należą do tzw. kazuistyki.
Czym naprawdę jest gruźlica moczowo-płciowa
Gruźlica urogenitalna jest reaktywacją pierwotnego ogniska gruźlicy, lokalizującego się w płucach, a jej objawy zazwyczaj pojawiają się dopiero po 20 latach od zakażenia. Z kolei narządy zajęte przez prątki gruźlicy to zwykle moczowody, nerki, pęcherz moczowy, cewka moczowa, a nawet narządy płciowa. Przy czym wyłącznie w ostatnim przypadku do zakażenia dochodzi bezpośrednio poprzez kontakt płciowy z nosicielem.
Przeważnie jednak gruźlica ma charakter infekcji wtórnej. Jej rozwój polega na transmisji patogenu z ogniska pierwotnego, którym są płuca, do lokalizacji wtórnej, czyli w tym przypadku nerek. Za pośrednictwem naczyń krwionośnych i limfatycznych dochodzi do przemieszczenia się prątków gruźlicy z warstwy korowej do rdzenia nerki. Dochodzi wtedy do martwicy i rozpadu ogniska, a następnie rozsiewu bakterii do innych struktur układu moczowo-płciowego.
Gruźlica moczowo-płciowa – objawy
Z uwagi na to, że początkowe objawy gruźlicy nie są charakterystyczne, wczesne rozpoznanie choroby i zastosowanie odpowiedniego postępowania farmakologicznego. Można powiedzieć, że choroba przebiega skrycie, a pierwsze objawy, które pojawiają się zazwyczaj dopiero po upływie 20 lat od zakażenia, wskazują już na zaawansowane stadium schorzenia.
Najczęściej zgłaszane przez pacjentów dolegliwości to:
- ogólne osłabienie organizmu;
- stany podgorączkowe i gorączka;
- wzmożona potliwość (szczególnie w nocy);
Dopiero później w zależności od zajętego organu, mogą pojawić się również:
- dyskomfort/ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa;
- objawy dyzuryczne (towarzyszące oddawaniu moczu), np. krwiomocz, bóle;
- zaburzenia mikcji, czyli częste lub rzadkie oddawanie moczu;
- w przypadku zajęcia męskich narządów płciowych: bóle, zgrubienia, blizny i przewlekłe zmiany skórne;
- w przypadku zajęcia kobiecych narządów płciowych: zaburzenia miesiączkowania, zrosty wewnątrz macicy, niepłodność pierwotna.
Gruźlica moczowo-płciowa – diagnostyka
Rozpoznanie choroby opiera się przede wszystkim na konieczności wykonania diagnostyki bakteriologicznej mającej na celu stwierdzenie obecności prątków gruźlicy. W badaniach laboratoryjnych pojawia się często ropomocz, czasami krwiomocz, dodatkowo HIV, gruźlica płuc w wywiadzie czy inne stany upośledzenia odporności powinny nasuwać podejrzenie choroby. Bardzo istotne w diagnostyce jest pobranie wycinków zmienionej tkanki i zbadanie jej pod mikroskopem, choć należy pamiętać, by nie pobierać tkanek z miejsc, które mogą być objęte procesem nowotworzenia (neoplazja), a takim przykładem są chociażby moczowody. Ponadto prątków gruźlicy należy szukać także w moczu, a badania wykonywać 3-6 razy przez kolejne dni.
W sytuacji gdy podstawowy panel badań okazuje się nie być wystarczające, wykonuje się badania z zakresu diagnostyki obrazowej, a najważniejsze i najskuteczniejsze z nich to urografia, cystoskopia oraz tomografia komputerowa. Ta ostatnia wraz z ultrasonografią służą głównie do oceny stopnia zajęcia nerek i całej reszty układu moczowego, a także pomagają określić rodzaj ewentualnych powikłań, czy monitorować dynamikę zmian podczas leczenia.
Gruźlica moczowo-płciowa – leczenie
Leczenie gruźlicy moczowo-płciowej w zasadzie nie odbiega od schematu leczenia zastosowanego w przypadku gruźlicy klasycznej, a efekty terapeutyczne okazują się być skuteczne. Zasługą tego jest między innym dobre ukrwienie nerek, co poprawia przenikalność leków do miąższu nerkowego. Sama terapia trwa zazwyczaj około 6-12 miesięcy. Przy czym terapia 6-cio miesięczna zarezerwowana jest dla niepowikłanych przypadków gruźlicy. Mimo wszystko leczenie jest długotrwałe, ale co najważniejsze wymaga regularności i systematyczności, nie tylko pod względem kontroli, ale również w kwestii zażywania leków.
Należy jednak mieć na uwadze, że mimo iż leki terapii przeciwprątkowej są skuteczne, mając za zadanie zniszczyć niewielkie ogniska gruźlicy, to mają również szereg działań niepożądanych mających duży wpływ na nerki. Przede wszystkim mogą one powodować zwłóknienie tkanki nerkowej, a w skrajnych przypadkach nawet prowadzić do niewydolności organu.
Poza farmakologią stosuje się również leczenie chirurgiczne, jak chociażby zabiegi ablacyjne polegające na usuwaniu ropni, ale również leczenie zabiegowe mające na celu usunięcie zniszczonej przez gruźlicę nerki, czy jej częściowej resekcji.
Zdarza się jednak, że gruźlica moczowo-płciowa jest już w tak zaawansowanym stadium, że pojawiają się poważne dla zdrowia pacjenta powikłania, takie jak:
- zniszczenie miąższu nerek prowadzące do niewydolności i nerkopochodnego nadciśnienia tętniczego,
- zwężenie moczowodu,
- roponercze,
- wodonercze,
- pęcherz moczowy marski,
- niepłodność.
