Trąd jest chorobą zakaźną charakterystyczną dla obszarów cechujących się klimatem tropikalnym, jednak do przypadków zarażeń dojść może także na innych terenach – w średniowieczu powszechnie występował w Europie. Pierwsze wzmianki o tej chorobie pochodzą jeszcze ze starożytności.
Lekarstwo wynalezione zostało stosunkowo późno, bo w XX wieku, wcześniej dotknięci nieuleczalną chorobą doświadczali wykluczenia społecznego, a w czasach średniowiecza dopatrywano się w nim kary za grzechy. Również współcześnie w niektórych państwach istnieją kolonie chorych na trąd, skupiające i izolujące ludzi dotkniętych chorobą. Obecnie skuteczna terapia chorych na trąd jest możliwa, jednak spustoszenie czynione przez chorobę w organizmie jest ogromne, a proces leczenia długotrwały. Przyczyny i objawy trądu warto znać, zwłaszcza jeśli planujemy wakacje w krajach tropiku.
Trąd – przyczyny
Trąd roznoszony jest przez bakterie Mycobacterium leprae. Do zarażenia dojść może drogą kropelkową, ale również przez kontakt z wydzieliną z błon śluzowych nosa lub ze skórą chorego, szczególnie jeśli pokrywają ją rany. Do grup najbardziej narażonych na zarażenie należą osoby o obniżonej odporności organizmu, np. chore na AIDS i inne choroby atakujące układ immunologiczny, osłabione niedożywieniem lub wyniszczającą pracą.
Większe prawdopodobieństwo występuje też wśród ludzi mających stały kontakt z zarażonymi, np. mieszkańców terenów na których zachorowalność jest wysoka lub osób pracujących z chorymi, jak pielęgniarki czy członkowie organizacji charytatywnych niosących pomoc trędowatym.
Trąd – objawy
Objawy trądu uwidaczniają się bardzo późno, nawet do 10 lat od zarażenia. Jest to niezwykle niekorzystne, gdyż szybkość podjęcia terapii w dużym stopniu warunkuje o jej skuteczności. Do pierwszych symptomów należą zwykle pojawiające się na skórze wrzody o jasnej i suchej powierzchni. Następnie dochodzi do zmian świadczących o zaatakowaniu przez chorobę układu nerwowego – drętwieją i słabną mięśnie, pojawiają się problemy z czuciem, dochodzi do niedowładu kończyn. Atakowane są również narządy wewnętrzne, na których pojawiają się różnego rodzaju zmiany chorobowe i zaburzenia w funkcjonowaniu.
Trąd może przybrać postać tuberkuloidową (cechująca się małą ilością prątków) lub lepromatyczną (gdy ilość chorobotwórczych prątków jest znaczna). W przypadku pierwszego rodzaju choroby podstawowym symptomem są odbarwienie skóry o nieregularnym kształcie oraz widoczne pogrubienie nerwów obwodowych. Symptomy postaci lepromatycznej to nacieki tkanek przybierające formy odbarwień i grudek. Mogą one niszczyć głębsze tkanki, deformować twarz, zwłaszcza takie jej partie jak małżowina uszu, usta czy nos. Dochodzi do uszkodzeń wzroku w wyniku zapalenia spojówek lub rogówki, deformuje się układ kostny. Choroba może przybrać też postać pośrednią, wykazując objawy obu podtypów.
Trąd – diagnoza
Oprócz obserwacji zmian klinicznych w przypadku diagnozy trądu przeprowadza się wywiad z pacjentem, zwłaszcza, jeśli nie pochodzi on z obszarów gdzie choroba występuje powszechnie. Informacja o wyjeździe do państw takich jak Indie czy Brazylia stanowi dla lekarza ważną wskazówkę.
Sprawdzane są także zakłócenia w funkcjonowaniu układu nerwowego- zaburzenia czucia, bolesność nerwów, osłabienie mięśni. Niekiedy stosuje się testy skórne, jednak ich wiarygodność jest stosunkowo niska i wymaga potwierdzenia za pomocą innych metod. Ostateczna diagnoza stawiana jest na podstawie badań laboratoryjnych. W tym celu pobiera się wydzielinę z nosa i górnych dróg oddechowych by sprawdzić w niej występowanie prątków trądu.
Trąd – leczenie
Leczenie trądu jest procesem długotrwałym. Trwa od pół roku do nawet dwóch lat. W celu zwalczenia choroby stosuje się kuracje łączącą kilka rodzajów lekarstw, w tym antybiotyki i środki przeciwzapalne. Leczenie musi być prowadzone w sposób ciągły, gdyż prątki trądu szybko uodparniają się na leki – po przerwaniu kuracji podane podobnie medykamenty prawdopodobnie nie będą już skuteczne. Często potrzebna jest również interwencja chirurgiczna i długotrwała rehabilitacja kończyn. Leczenie w przypadku trądu jest bezpłatne, a niezbędne lekarstwa zapewnia Światowa Organizacja Zdrowia.
Trąd – profilaktyka
Jak dotąd nie wynaleziono skutecznej szczepionki zapobiegającej zachorowaniu na trąd. Najskuteczniejszą metodą jest więc unikanie kontaktu z chorymi i obszarów gdzie powszechnie dochodzi do zarażeń- są to głównie dzielnice zamieszkane przez najniższe warstwy społeczne, slumsy. Niezbędne jest zachowanie podstawowych zasad higieny, częste mycie rąk, unikanie dotykania twarzy, zwłaszcza okolic ust. Po wizycie w państwach, w których ryzyko zachorowań jest powszechne warto też wykonać badania na obecność prątków trądu. Szczególną ostrożność zachować muszą osoby pracujące z trędowatymi na co dzień.
Trąd – występowanie
Obecnie liczba osób chorych na trąd stopniowo maleje. Największe spustoszenie sieje wśród ubogich warstw społecznych, osób niedożywionych, nie mających dostępu do podstawowych środków czystości i opieki medycznej. Ponad połowa współczesnych zachorowań została odnotowana na terenie Indii, trąd jest też powszechny w Chinach i krajach Afryki.
