Dur brzuszny (typhus abdominalis), zwany również tyfusem lub tyfusem brzusznym to zakaźna choroba układu pokarmowego wywołana przez bakterie z grupy Salmonelli, gram-ujemne pałeczki Salmonella Typhi. Rzadko spotykana w krajach rozwiniętych, częściej w Afryce, Azji czy na Daleki Wschodzie. O jej rozpowszechnieniu decyduje przede wszystkim niski poziomie higieny przy sporządzaniu i jedzeniu posiłków. Co roku choruje na nią nawet 22 mln osób, z czego u 200 tys osób choroba kończy się śmiercią.
W jaki sposób dochodzi do zakażenia?
Źródłem zakażenia jest przede wszystkim woda stosowana w gospodarstwie domowym a także odpady i nieczystości zawierające pałeczki salmonelli. Rozprzestrzenia się ona za pośrednictwem owadów, zanieczyszczonej wody, produktów żywnościowych, osoby chore lub nosicieli bakterii.
Objawy zachorowania na dur brzuszny
Bakterie duru brzusznego wylęgają się od 10 do 14 dni. Charakterystyczne objawy dla zakażenia bakteriami Salmonella typhi to : wysoka gorączka, aż do 40 st.C, bóle brzucha, różowa wysypka zwana różyczką durową, rumieniowa wysypka plamisto-grudkowa umiejscowiona na klatce piersiowej i nadbrzuszu, zapalenie spojówek. Ponadto mogą występować typowe objawy zatruciem endotoksyną: powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych szyi.
Rozpoznanie duru brzusznego
Diagnozę dla duru brzusznego stawia się stosunkowo łatwo. Już w pierwszym tygodniu choroby wykonuje się badanie krwi w kierunku Salmonella typhi. Pomocniczo stosuje się badania moczu, kału i plwociny. Diagnozę potwierdza również małopłytkowość, luekopenia i niedokrwistość.
Przebieg choroby
Występują 4 fazy przebiegu choroby, każda trwa ok. 7 dni:
- Faza pierwsza; występują pierwsze podstawowe objawy, tj. narastająca gorączka, osłabienie organizmu, bradykardia, bóle głowy, a także kaszel, bóle brzucha czy krwotok z nosa.
- Faza druga: stała, wysoka gorączka, najczęściej to 40st.C, dwubitne tętno, splątanie -efekt zatrucia endotoksyną, wysypka plamisto-grudkowa na tułowiu, powiększenie narządów wewnętrznych: wątroby, śledziony, węzłów chłonnych, zapalenie płuc. Może również wystąpić biegunka lub zaparcia.
- Faza trzecia: to powikłania w postaci krwawienia z przewodu pokarmowego, perforacja jelita cienkiego, zapalenie wsierdzia, kości i mózgu (rzadko), posocznica, delirium, odwodnienie, rozsiewane ropnie .
- Faza czwarta: powrót do zdrowia. Jednak w 10 do 30% przypadków nieleczonych lub leczonych zbyt późno zachorowanie kończy się śmiercią pacjenta.
Leczenie duru brzusznego
Leczenie duru brzusznego wymaga hospitalizacji w szpitalu zakaźnym. Chory powinien zostać odizolowany, a najbliżsi przebadani laboratoryjnie. Najczęściej aplikuje się ampicylinę przez cały okres występowania gorączki i w zależności od stanu pacjenta kontynuuje się leczenie antybiotykiem. W miejsce ampicyliny można podać np. ciprofloksacynę, cefoperazon, sulfametoksazol z trimetoprimem oraz furazolidon. Choremu podaje się również elektrolity.
Dur brzuszny – powikłania
Najbardziej niebezpiecznym z powikłań występujących podczas zachorowania na dur brzuszny może być perforacja jelita i jego niedrożność. Może również wystąpić zapalenie nerek, płuc, pęcherzyka żółciowego a nawet opon mózgowych. W trakcie choroby może również wystąpić powikłanie w postaci zarażenia pałeczkami paradurów A,B,C. Wywołują one podobne do duru brzusznego objawy, ale przebieg choroby jest łagodniejszy a chory szybciej dochodzi do zdrowia.
Dur brzuszny – zapobieganie
Zapobieganie zarażeniu bakterią Salmonelli typhi polega na szczepieniu. W naszym kraju szczepienie na szeroką skalę stosuje się w razie zagrożeń epidemiologicznych,( np. wykrycie ogniska choroby, czy zdarzenie losowe np. powódź). Szczepionka chroni najlepiej przez okres jednego roku, z wydłużeniem do 3 lat. Są skuteczne dla ok. 60% osób poddających się szczepieniu. Tym bardziej należy zaszczepić się przed wyjazdem na tereny, o których wiemy, że prawdopodobne jest tam zachorowanie.
Na rynku mamy do wyboru trzy rodzaje szczepionki:
- Monowalentna, zawierająca pałeczki Salmonelli typhi neutralizowane ciepłem, konserwowana fenolem, podawana głęboko podskórnie, aktywna przez okres 3 lat.
- Zawierająca oczyszczony polisacharyd otoczkowy Vi Salmonella typhi , aplikowana podskórnie lub domięśniowo. Przyjmuje się jedną dawkę raz na 3 lata.
- Doustna atenuowana szczepionka żywa, najmniej efektywna. Podawana w dwóch dawkach w odstępie jednego miesiąca. Po 6 do 12 miesiącach podaje się dawkę przypominającą, uzupełniającą.
Dur brzuszny – ciąża a szczepionki
Dla kobiet w ciąży można zastosować każdą z podanych trzech szczepionek. Nie znaleziono dowodu na szkodliwe oddziaływanie na płód.
Dur brzuszny – najważniejsza jest higiena
Gdy przebywamy już na terenie endemicznym duru brzusznego należy zwracać szczególną uwagę na higienę. Bakterie Salmonella typhi są wrażliwe na promienie słoneczne, wysoką temperaturę i środki dezynfekcyjne. Należy unikać picia surowej wody, a najlepiej stosować tylko wodę butelkowaną z oryginalnym zamknięciem. Warzywa i owoce powinny wcześniej zostać sparzone wrzątkiem, a ręce należy myć jak najczęściej.
