Choroby macicy są istotne, ponieważ dotykają nie tylko kobiety, lecz mają też wpływ na zdrowie rozwijającego się w niej dziecka. Zarówno endometrium (błonę śluzową), jak i szyjkę macicy dosyć często dotykają zmiany nowotworowe. Mogą one dawać objawy podobne do łagodnych schorzeń, podobnie jak stany zapalne miednicy mniejszej czy endometrioza, takie jak bóle, upławy i krwawienia. Jednak zmiany łagodne zachodzą znacznie częściej.
Choroby macicy – należą do nich:
- Guzy łagodne, mięśniaki, włókniaki – występują u 20 – 25% wieku rozrodczym. Są zbudowane w przewadze z tkanki mięśniowej i zmieniają kształt macicy. Mogą być umiejscowione w ścianie albo rosnąć do wnętrza macicy. Ich wielkość waha się od kilkudziesięciu gramów do nawet kilkudziesięciu kilogramów. Zazwyczaj mięśniaki nie powodują żadnych objawów, dopóki nie urosną – wtedy brzuch się powiększa, trudniej jest zajść w ciążę i łatwiej poronić. Miesiączki stają się dłuższe i obfitsze zwiększając ryzyko niedokrwistości. Macica naciska na pęcherz, więc częściej oddaje się mocz. Inne powikłania tych chorób macicy to bóle krzyża, zaparcia, ból podczas stosunku. Przyczyny ich powstania nie są jednoznacznie określone, lecz udowodniono, że wzrost mięśniaków pobudzają estrogeny, dlatego po menopauzie narośla te często się zmniejszają i zanikają, lecz hormonalna terapia zastępcza sprawia, że ponownie rosną. W przeważającej większości mięśniaki nie złośliwieją, ale mogą sprzyjać rozrostowi zmian złośliwych.
- Hiperplazja i dysplazja – dysplazja to patologiczny rozrost tkanki. Może ona stanowić wczesną postać nowotworu. Hiperplazja szyjki objawia się przerostem błony śluzowej. Może być skutkiem stosowania tabletek antykoncepcyjnych z estrogenami. Zwiększona jest wtedy ilość wydzieliny z pochwy. Natomiast przerost śluzówki trzonu jest powiązany z wysokim stężeniem estrogenów lub z innym zaburzeniami hormonalnymi. Powszechne jest to u kobiet w wieku menopauzalnym i skutkuje bardziej obfitymi miesiączkami niż do tej pory. Kobiety stosujące hormonalną terapię zastępczą są bardziej zagrożone hiperplazją błony śluzowej macicy, wzrasta też u nich ryzyko raka endometrium.
- Wypadanie macicy – w tej przypadłości macica obsuwa się do pochwy. Najczęściej dochodzi do niego po wielokrotnych porodach i po menopauzie, gdy osłabiają się mięsnie i więzadła utrzymujące macicę. W połączeniu z osłabieniem mięśniówki pęcherza, który znajduje się pod macicą, powoduje to nietrzymanie moczu. Jest też przyczyną krwawień oraz bólów krzyża.
- Polipy – formują się z błony śluzowej w spłaszczone, podłużne wypustki. Jeżeli pojawiają się w trzonie macicy, są przyczyną niepłodności i nasilenia obfitości krwawień miesiączkowych. Niepokojące krwawienia i nasilone, zwłaszcza po stosunku upławy dają podejrzenie polipów szyjki macicy.
Choroby macicy – diagnostyka
Konieczny jest wywiad zbierający dane o objawach chorobowych, miesiączkowaniu, stosowaniu antykoncepcji oraz innych preparatów hormonalnych. Oprócz badania ginekologicznego wziernikiem i pobrania rozmazu do badania cytologicznego, potrzebne jest badanie dwuręczne – przez pochwę i powłoki brzuszne, by zlokalizować macicę i określić jej kształt, wielkość i konsystencję.
W ten sposób można rozpoznać wypadanie narządu. Macica powiększona, twarda lub nieregularnego kształtu sugeruje obecność mięśniaków. Kolejnym etapem diagnostyki chorób macicy jest kolposkopia. Badanie to pozwala obejrzeć polipy szyjkowe, a także uwidacznia nieprawidłowości śluzówki szyjki macicy. Obecność polipów, mięśniaków i innych zaburzeń w jamie macicy można stwierdzić poprzez histeroskopię. Podczas niej pobiera się też próbki tkanki endometrium do analizy.
Poważniejszą metodą diagnostyczną zabieg tzw. łyżeczkowania jamy macicy. Usuniętą w ten sposób tkankę poddaje się badaniu, aby sprawdzić, czy nie występują komórki rakowe. Zabieg ten jest wystarczający w leczeniu obfitych krwawień spowodowanych przerostem macicy. Inne możliwe do zastosowania metody diagnostyczne w chorobach macicy to badania: radiologiczne, ultrasonograficzne, rezonans magnetyczny i komputerowa tomografia poprzeczna, ewentualnie laparoskopia.
Choroby macicy – leczenie
Kiedy wykluczy się obecność nowotworu, postępowanie bywa różne – od obserwacji istniejących zmian do leczenia chirurgicznego. Np. bezobjawowe mięśniaki w ogóle nie wymagają leczenia, zwłaszcza na krótko przez menopauzą. Leczenie jest zależne od objawów, wieku i planów prokreacyjnych kobiety. Mięśniaki powodujące obfite krwawienia próbuje się leczyć hormonalnie, gdy to nie działa w grę wchodzi zabieg ablacji – całe endometrium z mięśniakami niszczy się za pomocą prądu. Niestety jej wadą jest późniejsza niepłodność.
Z kolei zabieg chirurgiczny może polegać na usunięciu samych narośli, co jest wskazane, jeśli planowana jest ciąża lub, jeśli guzy umiejscowione są głęboko w ścianie macicy albo są wielkie, niezbędne jest całkowite usuniecie macicy. Polipy szyjkowe usuwa się ambulatoryjnie z użyciem lasera lub elektrokoagulacji. Wypadanie macicy leczy się różnie w zależności od stopnia nasilenia.
Często wystarcza samo noszenie pesariów – gumowych krążków podtrzymujących macicę przez pochwę. Rekonstrukcyjne leczenie operacyjne polega na skróceniu i wzmocnieniu więzadeł podtrzymujących macicę. W krańcowych przypadkach konieczne bywa jej usunięcie.
