Zapalenie jąder (łac. orchitis) jest groźnym schorzeniem dotykającym mężczyzn w różnym wieku (najczęściej jednak czterdziesto i pięćdziesięciolatków), które zlekceważone może doprowadzić do bezpłodności a nawet amputacji jądra, jeśli dojdzie do martwicy.
Przy zaobserwowaniu którychkolwiek objawów wystąpienia choroby należy niezwłocznie zgłosić się do specjalisty. Stan zapalny gruczołu odpowiedzialnego za produkcję komórek rozrodczych mężczyzny zaczyna się w najądrzu a następnie przenosi się do jądra. Trudno rozgraniczyć te dwa stadia choroby, więc zazwyczaj uogólniane są do jednego schorzenia. Zazwyczaj w jednym z jąder stan zapalny rozpoznawany jest jako bardziej nasilony.
Przyczyny powstania choroby
W przypadku osób młodszych, przed czterdziestym rokiem życia, do rozwoju tej groźnej dolegliwości dochodzi w wyniku powikłania po chorobie wenerycznej, czyli tej przenoszonej drogą płciową. Zapalenie jąder najczęściej, bo aż w pięćdziesięciu procentach przypadków, powstaje po przebyciu chlamydiozy, gdzie za zakażenie odpowiedzialna jest bakteria Chlamydia trachomatis.
Na drugim miejscu wśród schorzeń powodujących to powikłanie plasuje się rzeżączka. W tym wypadku za stan zapalny odpowiada Neisseria gonorrhoeae, innymi słowy dwoinka rzeżączki. Dodatkowo zapalenie jąder może powodować zarażenie kiłą. Zaskakującym faktem może okazać się to, że w wielu przypadkach przyczyną może być zwykle nie kojarzona z układem rozrodczym choroba, którą jest świnka.
Świnkowe zapalenie jąder jest wyjątkowo niebezpiecznie, ponieważ aż w pięćdziesięciu procentach przypadków jądro po przebyciu choroby nie jest już w stanie produkować plemników. Jeszcze jednym czynnikiem powodującym schorzenie może być wrodzona wada cewki moczowej.
Jeśli chodzi o mężczyzn po czterdziestym roku życia, to do zapalenia najczęściej przyczyniają się bakterie jelitowe powodujące zakażenie układu moczowego – Escherichia coli. Zapalenie jąder może być też powodowane przerostem prostaty lub jej nowotworem. Jeśli dochodziło do długotrwałego cewnikowania pacjenta to też może być powodem powstania choroby.
Chory przyjmujący lek antyarytmiczny taki jak arniodaron również ponosi większe ryzyko na wystąpienie zapalenia, tak jak pacjent przechodzący zabiegi wykonywane w okolicy układu moczowo-rozrodczego. Dodatkowo jeśli wodniak jądra będzie leczony nieprawidłowo to skutkiem może być pojawienie się zapalenia jądra.
Warto wiedzieć, że stan zapalny tego gruczołu może pojawić się w trakcie przebiegu innych chorób, takich jak:
- zespół Behçeta,
- układowe zapalenie naczyń
- guzkowe zapalenie tętnic
- plamica Henocha-Schoenleina
Jak rozpoznać zapalenie jąder?
Pierwszymi i najczęściej wymienianymi dolegliwościami świadczącymi o nadejściu choroby są ból i obrzęk jednego lub obu jąder, wysoka temperatura ciała (nawet do czterdziestu st. C) oraz dreszcze i zwiększona potliwość. Ponadto dodatkowymi lub występującymi osobno objawami tej choroby mogą być:
- skręt jądra
- rumień lub/i obrzęk moszny po zajętej stronie
- tkliwość jąder
- ból podczas stosunku seksualnego
- ból podczas oddawania moczu
- bolesność palpacyjna po stronie zapalenia
- wodniak jądra
- bóle pachwin
- krew w nasieniu
- ogólne osłabienie
Schorzeniu mogą też towarzyszyć objawy choroby, która je wywołała (świnki, chlamydiozy, rzeżączki, itd.). Należy pamiętać, by nie lekceważyć wystąpienia któregoś z powyższych znaków, ponieważ nieleczone zapalenie jądra może być tragiczne w skutkach. Przy podejrzeniach jego wystąpienia powinno się niezwłocznie stawić u lekarza, który zleci odpowiednie badanie.
Diagnoza i leczenie
Niezależnie od przyczyny powstania zapalenia jądra diagnozę stawia się zazwyczaj przy badaniu klinicznym pacjenta. Lekarz po badaniu moszny i zaobserwowaniu charakterystycznych objawów, takich jak jednostronny obrzęk (opuchlizna po obu stronach występuje tylko w dziesięciu procentach przypadków), tkliwość i stwardnienie jest w stanie stwierdzić wystąpienie schorzenia. Niekiedy, aby wykluczyć inne dolegliwości, takie jak rak lub skręt jądra, przepuklinę mosznową czy wodniaka, wykonuje się badanie USG moszny. Aby rozpoznać przyczynę powstania choroby wykonuje się badanie wymazu z cewki moczowej, moczu na posiew oraz krwi.
To jak będzie przebiegało leczenie zależy od czynników powodujących chorobę. Jeśli źródłem zapalenia była infekcja bakteryjna, to zazwyczaj stosuje się antybiotyki, z których za najbardziej skuteczny uważa się fluorochinolony, ponieważ ich powinowactwo do tkanek budujących jądra jest wysokie. Kuracja antybiotykowa może trwać nawet do trzech tygodni (w przypadku przewlekłego stanu zapalnego). Przy zapaleniu wirusowym, gdy antybiotyki są nieskuteczne, stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, których działanie można wspomóc środkami z grupy glikokortykoidów np. metyloprednizolonem.
Podczas leczenia tego schorzenia lekarz zawsze zaleca odpoczynek, najlepiej w pozycji leżącej, uniesienie i podparcie moszny oraz okłady z lodu, którego nie należy przykładać bezpośrednio do skóry, a oddzielać warstwą ręcznika lub innego materiału. Należy pamiętać, że jeśli choroba jest wynikiem innej przenoszonej drogą płciową, badaniu lekarskiemu powinna również poddać się partnerka.
