Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest niezastąpiona w łagodzeniu przykrych dolegliwości okresu menopauzy. Stosuje się ją również w profilaktyce schorzeń związanych z przekwitaniem. Polega na uzupełnianiu poziomu hormonów, których stężenie spada w organizmie kobiety w okresie klimakterium. Stosuje się w tym celu terapię hormonalną z wykorzystaniem progestagenu i estrogenu.
Hormonalna terapia zastępcza – zalety stosowania
Przekwitanie, które występuje między 45 a 55 rokiem życia powoduje szereg objawów fizycznych i psychicznych. Do najczęściej występujących należą uderzenia gorąca, wzmożona potliwość, kołatanie serca, zaburzenia snu, przewlekłe zmęczenie, problemy z koncentracją, zaburzenia pamięci i stany obniżonego nastroju. Wraz z upływem czasu następuję zanik masy kostnej oraz starzenie się tkanek.
Hormonalna terapia zastępcza pomaga łagodzić te objawy. Jest również skuteczna w leczeniu dolegliwości moczowo-płciowych spowodowanych zmianami zanikowymi nabłonka, zapewnia ochronę przed chorobami układu krwionośnego oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego. Powszechnie uważa się, że hormonalna terapia zastępcza zapobiega rozwojowi choroby Alzheimera. Ponadto minimalizuje bóle piersi, nieprawidłowe krwawienia, chroni śluzówkę macicy przed przerostem oraz wpływa korzystnie na jakość życia seksualnego.
Hormonalna terapia zastępcza – wskazania do stosowania
Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej pełni funkcję ochronną przed chorobami wynikającymi z procesu starzenia i obniżonej produkcji hormonów. Jednak nie wszystkie kobiety w okresie około menopauzalnym muszą stosować hormonalna terapię zastępczą, gdyż nie wszystkie mają w równym stopniu nasilone objawy.
Na pewno na terapię hormonami powinny zdecydować się panie ze średnio i mocno nasilonymi objawami menopauzy. Również te, u których występują zmiany atroficzne sromu i pochwy, zaburzenia snu oraz obniżone libido. W tym ostatnim przypadku HTZ uzupełniana jest o przyjmowanie androgenów oraz tibolon.
Hormonalna terapia zastępcza – zanim zaczniesz
Każda kobieta powinna być regularnie badana przez lekarza ginekologa. Kobiety po 45 roku, nawet, gdy nie występują u nich objawy klimakterium powinny wykonywać profilaktyczne badania krwi, cytologię badanie ultrasonograficzne czy mammografię, a wyniki badań omawiać z lekarzem. Jeżeli kobieta w porozumieniu z lekarzem zdecyduje się na stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, to musi przejść badania hormonalne, które ułatwią określenie dawki hormonów.
Również przez cały czas brania środków hormonalnych, powinna pozostawać pod stałą opieką lekarską i regularnie wykonywać badania USG, mammografię, raz na rok cytologię, zaś w przypadku osteoporozy – densytometrię. Co sześć miesięcy badać morfologię, mierzyć poziom glukozy oraz cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
Od kiedy i jak długo stosować HTZ?
Terapia hormonalna powinna rozpocząć się jeszcze przed ostatnią miesiączką, kiedy tylko pojawią się pierwsze objawy menopauzy. Poziom hormonów nie obniża się wówczas zbyt gwałtownie i objawy są łagodne, więc łatwiej jest je opanować. HTZ powinno rozpoczynać się od małych dawek, które z czasem można zwiększać.
Hormonalną terapię zastępczą stosuje się przez kilka lat. Do niedawna panowało przekonanie, że można ją stosować, tak długo, jak długo życzy sobie tego pacjentka, nawet do końca życia. Obecnie uważa się, że najlepiej stosować ją przez 5 do 8 lat, w okresie, gdy objawy menopauzy są najsilniejsze, zaś po sześćdziesiątce należy powoli odstawiać hormony. Nie powinno się tego robić samodzielnie, ani nagle, lecz stopniowo i pod kontrolą lekarza.
Rodzaje i formy hormonów stosowanych w HTZ?
Hormonalna terapia zastępcza polega na przyjmowaniu hormonów, łagodzących przebieg menopauzy. W tym celu wykorzystuje się różne typy estrogenu: beta estradiol (pochodny naturalnego estrogenu), fitoestrogeny (pozyskiwane z roślin słabo działające preparaty) oraz skoniugowane (uzyskane z moczu źrebnych klaczy estrogeny zwierzęce) oraz związki steroidowe (np. tibolon).
Preparat dobiera się indywidualnie w zależności od wieku, stanu zdrowia i samopoczucia kobiety. Estrogeny mogą być stosowane w sposób sekwencyjny z comiesięcznymi krwawieniami przypominającymi krwawienia miesiączkowe bądź w sposób ciągły, bez występujących krwawień.
Hormony mogą być podawane różnymi drogami:
- Doustną, w formie tabletek
- Dopochwowo, w formie kremów lub globulek
- Domięśniowo, w formie zastrzyków
- Przez skórę, w formie plastrów lub żeli
- Przez nos, w formie aerozoli lub kropli do nosa
- Podskórnie, w formie podskórnego implantu
Metoda doustna jest najbardziej rozpowszechniona, lecz przeciwwskazana w przypadku kobiet z nadciśnieniem, z kamicą pęcherzyka żółciowego, z chorobami wątroby i zaburzeniami układu lipidowego. W przypadku, gdy kobieta ma wysoki cholesterol, jest otyła lub ma problemy z układem pokarmowym, wówczas lepiej wybierać inne formy podawania leku.
Przeciwwskazania do stosowania HTZ
Hormonalna terapia zastępcza nie jest odpowiednia dla każdej kobiety, a liczba przeciwwskazań dość długa. Przeciwwskazaniami bezwzględnymi są krwawienia z dróg rodnych bez ustalonej przyczyny, choroba niedokrwienna serca, zakrzepica żył głębokich, także w wywiadzie, ostra niewydolność wątroby, czynne choroby wątroby, rozpoznany rak sutka, rak sutka w wywiadzie, rozpoznany rak trzonu macicy oraz porfiria skórna.
Istnieje również szereg przeciwwskazań względnych, do których zaliczyć możemy choroby dróg żółciowych, hiperplazję nabłonka przewodowego sutka, mięśniaki macicy w wywiadzie oraz migrenę. W tych przypadkach kobiety powinny oprzeć się o środki ziołowe dostępne w aptekach bez recepty.
Hormonalna terapia zastępcza – skutki uboczne
Hormonalna terapia zastępcza to niestety nie tylko zalety. Stosowanie jej wiąże się z ryzykiem wystąpienia chorób tętnic, choroby niedokrwiennej serca lub żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Może dojść do zaburzeń gospodarki węglowodanowej, zaburzeń w metabolizmie tłuszczów, otyłości brzusznej wraz z dolegliwościami układu pokarmowego (wzdęcia, nudności, wymioty, bóle brzucha). Istnieje też przekonanie, że HTZ może powodować raka piersi.
Cokolwiek nie mówiłoby się o HTZ, jest to szansa da wielu kobiet na bardziej komfortowe i lepsze jakościowo życie w trudnym okresie wygaszania czynności jajników. W wielu przypadkach zalety stosowania terapii hormonalnej, przewyższają ewentualne skutki. Jednak decyzja o jej stosowaniu musi być podjęta przez kobietę, jej lekarza oraz poparta odpowiednimi badaniami.
